Locatie: Hunebedcentrum, Bronnegerstraat 12, Borger
Aanvang; 11 januari 2017, telkens op woensdagavond vanaf 19.30 uur. Aanvang cursus 20.00 uur. Acht avonden en een excursiedag.
In het komend winterseizoen organiseert het Hunebedcentrum in Borger een cursus voor liefhebbers en belangstellenden voor zwerfstenen en spannende ijstijdverhalen. De laatste jaren stonden in de wintercursussen in het teken van zwerfstenen en de herkenning ervan. In talrijke workshops werd aandacht geschonken aan noordelijk zwerfstenen,
gesteentesoorten en gidsgesteenten.
Op zwerfstenen raak je niet snel uitgekeken. Maar de verhalen erachter zijn minstens zo boeiend en bovendien zeer divers. Vandaar dat in de komende cursus op acht achtereenvolgende avonden plus een dagexcursie onderwerpen aan de orde komen die laten zien hoe Noord-Nederland aan zijn bodemlagen en zijn zwerfstenen is gekomen en welke gebeurtenissen hier verantwoordelijk voor zijn.
Nederland wordt wel eens gezien als het geologisch afvalputje van Europa. Dat is niet onterecht, want uit een flink aantal landen om ons heen zijn in onze bodem stenen terecht gekomen, deels door gletsjerijs, maar veel stenen zijn aangevoerd door lang verdwenen rivieren. Heeft U ooit gehoord van de Europese Amazone? Voor de opbouw van half Nederland was deze rivier van zeer groot belang. Interesseert u zich voor barnsteen en honderden miljoenen jaren oude tropische fossielen en bijzondere vulkanische stenen? Het zal niet iedereen bekend zijn dat die in bodem van Groningen en Drenthe te vinden
zijn.
Iedere avond komt een onderwerp aan de orde over een bepaald aspect van het ontstaan van Noord-Nederland. Uiteraard zullen we iedere avond de bijbehorende zwerfstenen en zwerfsteenfossielen niet vergeten. Halverwege en aan het eind van de cursus houden we ons in twee workshops bovendien extra bezig met zwerfstenen, hoe ze er uit zien,
waar U op moet letten en vooral ook, waaraan U ze kunt herkennen. Kortom, een determinatiecursus in een notendop.
De cursus omvat negen wekelijkse avonden:
1) IJstijden, vroeger en nu
Oorzaken van ijstijden, ijstijden in het verre verleden, ‘ons’ ijstijdvak en de aanloop daar naar toe, de Kleine IJstijd en…. gaan we op een nieuwe ijstijd af?
2) De Europese Amazone
De grootste rivier in Europa ooit, lang geleden door gletsjerijs ‘vermoord’. Ooit was de Eridanos, ofwel de Europese Amazone, de barnsteenrivier. Later stroomde deze rivier ook door ons land en zette daar grof zand met grind af. Dit zand vormt het fundament van Noord Nederland en vormt de bron van veel bijzondere vondsten en een kostbare delfstof. Trefwoorden zijn: Heel bijzonder zand, barnsteen in soorten, verkiezelde tropische fossielen en drinkwater.
3) Elbe, Wezer en Rijn stroomden door Noord-Nederland
Lang geleden stroomden deze rivieren of voorlopers ervan door ons gebied en lieten het nodige achter, de Rijn het minst. Wat lieten zij in onze bodem achter? Trefwoorden: bewijzen van verschrikkelijk heftige vulkaanuitbarstingen, lava uit de Eifel, diepzeestenen, woestijnzandsteen, jaspis, amethist en andere sierstenen en hout dat geen hout meer is.
4)Welke steen heb ik? Workshopavond
Samen met andere deelnemers probeert U aan de hand van uitleg en opdrachten uit de vele stenen die op tafel zijn neergelegd, de juiste soorten te kiezen. Dit is de beste manier om stenen en gesteenten te herkennen. De voorbeelden die U naast de cursusstenen ziet liggen dienen als leidraad. Stenen herkennen is niet zo moeilijk als het lijkt.
5)Voor het eerst Scandinavisch gletsjerijs in Noord-Nederland? Of toch niet.
De Elster-ijstijd geldt algemeen als de eerste ijstijd waarin landijs uit Scandinavië wellicht enige duizenden jaren achtereen Noord-Nederland bedekte, geen zwerfstenen achter liet, maar een slordige honderd kilometer naar het oosten wel. Het moet een vreemde ijstijd zijn geweest, getuige de bijzondere vondsten uit die tijd. Er zijn aanwijzingen dat er al eerder gletsjerijs in de buurt lag of misschien zelfs wel in Noord-Nederland…..? Zwerfstenen, zelfs met gletsjerkrassen uit die vroege tijd zijn in de bodem niet zeldzaam.
6) Bergen, heuvels en dalen met Hondsrug en Hunzedal als toetje.
In de voorlaatste Saale-ijstijd ontstonden door de werking van het ijs de voornaamste contouren in ons landschap: Veluwe, Utrechtse heuvelrug, Hondsrug en Hunzedal, om maar een paar te noemen. Ook Groningen en Haren bezitten bergen uit die tijd. Trefwoorden: Bodemlagen, stuwing, keileem in soorten, zwerfkeien, gidsgesteenten en tropische fossielen uit de buurt van Zuid-Amerika.
7) Zwerfstenen, zwerfblokken, keistenen en flinten.
Het zwerfsteenverhaal. Wat vertellen de stenen ons over continentendrift, oeroude hooggebergten, enorme vulkanen en diepe oceanen? Wat nu een groot deel van Scandinavië is, zag er vroeger anders uit. Hooggebergten als de Himalaya
bepaalden het landschap. Wat bleef er van over? Niets dan hun wortels. Trefwoorden: porfierstenen, vulkaancomplexen zoals ze niet meer bestaan, wegduikende aardkorstplaten en bijzonder mooi steensoorten die daarbij ontstonden.
8) Barre tijden. De laatste ijstijd
Het was bar en boos tijdens de laatste ijstijd. Weliswaar geen gletsjerijs, maar nooit eerder was het zo koud. Duizenden jaren koude heeft zijn sporen nog overal in de bodem nagelaten. Hoe zien die er uit en wat vertellen ze ons? Op het eind van deze ijstijd was het klimaat een jojo, koud, dan weer warm en opnieuw steenkoud. Trefwoorden: bosbranden, koude Sahara, houtskool in de bodem naast nanodiamanten en het exotische platinametaal iridium. Wat is het mogelijke verband van de laatste zeer koude periode met een grote meteorietinslag op Groenland? En waren er wel zoveel veel bosbranden?
Excursie
De cursus wordt afgesloten met een excursie in het voorjaar van 2017. Doel van de excursie is het ijstijdlandschap van Noord- en Oost-Drenthe, waar we o.m. met de handboor bijzondere oude bodemlagen te zien krijgen. Verder kijken we naar voormalige ijsheuvels, ontdekken we “Limburg’ op de Hondsrug, bekijken we bodemsporen uit de laatste ijstijd en neem ik U mee naar de meest zeldzame en bijzondere zwerfsteen in Nederland.
Heeft U interesse, dan kunt u zich opgeven bij het Hunebedcentrum in Borger (hwolters@hunebedcentrum.nl) of bij Harry Huisman (h.huisman3@hetnet.nl). Telefonisch kan ook op 06-20860705 of 050-5017716.
Deelname aan de cursus kost Euro 60,=
