Look-zonder-look is in ons land een veel voorkomende plant (Alliaria petiolata) die te herkennen is aan de witte bloemen, de bladeren en de bijzondere geur, welke vrijkomt bij het wrijven van het blad; het is een soort uiengeur met een vleugje mosterd en knoflook. Ook de zaden en wortels verspreiden de geur. Deze bijzondere geur maakt dat dieren de plant niet zullen eten, het is dus een soort verdedigingsmechanisme. Zij is geen familie van de lookfamilie, de naam is dus gebaseerd op de vergelijkbare geur. Look-zonder-look behoort tot de kruisbloemfamilie, waartoe o.a. ook de mosterdplant, broccoli, spitskool, mierikswortel, knolraap, koolzaad, radijs, rammanas en tuinkers behoren. Look-zonder-look bloeit van april tot juni en groeit bij voorkeur op vochtige, voedselrijke grond in loofbossen, liefst enigszins in de schaduw.
Gebruik van de prehistorie tot nu
Look-zonder-look kan goed worden gebruikt in de keuken om als kruid de smaak van het eten te versterken. Bijzonder is dat dit al in de prehistorie gebeurde (SAUL 2013). Onderzoek naar oude potten in Baltische staten toont aan dat mensen 6.100 jaar geleden hun voedsel kruidden met de smaakmaker look-zonder-look. Het ging hierbij om het kruiden van vis en vlees. Het heeft echter weinig voedingswaarde en is dus alleen gebruikt als smaakmaker. Dit vormt het eerste bewijs dat bij jager-verzamelaars en de eerste boeren het kruiden van voedsel gebruikelijk was.
Eetbaar?
Bladeren en jonge scheuten kunnen geplukt worden van april tot juni en is te gebruiken als kruid of ingredient in salades, groentegerechten, soepen, kwark, boter en pesto (FLEISCHHAUER, ET.AL., 2017, pp. 104-105).
Bloemen zijn te plukken in mei en juni en als een decoratie te gebruiken. Van eind mei tot juni zijn de groene zaden te verzamelen en te gebruiken als smaakmaker en de rijpere zaden in juli en augustus kunnen worden vermaald tot een soort mosterd door azijn en zout toe te voegen (FLEISCHHAUER, ET.AL., 2017, pp. 104-105).
Bladeren en jonge scheuten kunnen geplukt worden van april tot juni en is te gebruiken als kruid of ingredient in salades, groentegerechten, soepen, kwark, boter en pesto (FLEISCHHAUER, ET.AL., 2017, pp. 104-105).
Wortels zijn in het voorjaar en de herfst te oogsten en kunnen worden verwerkt in vleesgerechten en lekker bij een kaasplankje. De smaak is scherp aromatisch en heeft iets weg van mierikswortel (FLEISCHHAUER, ET.AL., 2017, pp. 104-105).
De smaak van de plant lijkt op tuinkers en knoflook samen
(FLEISCHHAUER, ET.AL., 2017, pp. 104-105).
Medicijn?
Look-zonder-look heeft de volgende inhoudsstoffen: suikerstoffen, saponinen, knoflookolie, etherische olie, mosterdglycosiden, glycosiden, vitamines A en C, mineralen (FLEISCHHAUER, ET.AL., 2017, pp. 104-105).
In de volksgeneeskunde wordt deze plant gebruikt als gorgelmiddel, bij astma en bij slijmvliesontsteking. Ook wordt look-zonder-look gebruikt als kiemdodend middel, antibacterieel en antiwormenmiddel. De plant werkt bloedreinigend, urineudrijvend en bevordert de spijsvertering. Bij etterende wonden en insectenbeten kunnen brijomslagen met de gekneusde look-zonder-look worden aangebracht op de huid (FLEISCHHAUER, ET.AL., 2017, pp. 104-105).
Het zou gebruikt worden bij astma en bronchitis. Hiervoor worden 2 theelepels kruid 5 uur geweekt, waarna het aan de kook gebracht moet worden, na 10 minuten kan het aftreksel gedronken worden. Het zou werkzaam zijn tegen infecties, een licht vochtuitdrijvende werking hebben en slijmoplossend werken. Door wortels in olie te koken kan een lotion worden verkregen die door op de rug te smeren zou helpen bij bronchitis. Een vergelijkbaar effect als bij het smeren van kamfer (bijvoorbeeld Vicks)? Waarschijnlijk is het de geur die het gevoel van verlichting biedt. Of het effectief is en hoe goed blijft onduidelijk. Het kan ook als kruidenkompres worden gebruikt bij slecht helende wonden.
Literatuur
SAUL, H., ET. AL., 2013, Phytoliths in pottery reveal the use of spice in European prehistoric cuisine, PLoS One, 21 augustus 2013, http://dx.plos.org/10.1371/journal.pone.0070583.
Door Nadine Lemmers en Eric Duiverman
