Nieuw: Workshop ijzer smeden
‘Men moet het ijzer smeden als het heet is’. Dit spreekwoord kent iedereen, maar wat is smeden nu precies? Smeden is een van de oudste methoden om metaal te bewerken. Een stuk metaal wordt in vuur verhit en dan met een hamer in de juiste vorm gebracht. Een aambeeld is het hulpmiddel waar het metaal op wordt gelegd wanneer er gehamerd wordt.
Gesmeden voorwerpen zijn sterker doordat de kristalstructuur anders is. Bij gegoten voorwerpen is deze willekeurig, maar bij het smeden worden de microkristallen gericht in de richting waarheen het object wordt gehamerd.
Smid is een zeer oud beroep en tot halverwege de twintigste eeuw was er in elke plaats een smederij. Machinaal smeden in de industrie gebeurt nu nog. In het Oertijdpark hebben we beschikking over meerdere medewerkers die de ambacht nog beheersen.
Ijzer
Als we het over het smeden van ijzer hebben in de prehistorie praten we over de laatste periode van de prehistorie: de ijzertijd. In het Midden-Oosten en Griekenland begon de ijzertijd het eerst, namelijk 1200 v. Chr. In Nederland (West-Europa) begint de ijzertijd ongeveer 800 v. Chr. en eindigt met de start van de romeinse tijd. Toen werd het ijzer voor het eerst waargenomen in Nederland. In het zuiden van Nederland worden ijzeren voorwerpen gevonden rond 700 v.Chr. In het noorden dateren de oudste ijzeren vondsten uit de 6e eeuw v. Chr. Het gaat om ijzeren speerpunten en paardenbitten uit een graf uit Darp.
IJzer is een stap vooruit:
Harder metaal: beter voor wapens en gereedschap;
Makkelijker te bewerken;
Makkelijker te repareren;
De grondstof komt op meer plaatsen voor;
Het materiaal gaat langer mee.
In de ijzertijd werd brons en vuursteen nog steeds gebruikt. Het brons werd nu meer gebruikt als grondstof voor sieraden en siervoorwerpen.
Stap voor stap smeden
Smeden is gevaarlijk door de hoge temperatuur en we bieden de workshop dus uitsluitend aan met ervaren smeden en kinderbegeleiders. Hieronder omschrijven we wat zo’n workshop inhoudt en hoe smeden eigenlijk gaat.
Je verhit het stuk ijzer in houtskool zodat het gaat gloeien. Je bewerkt het door er met hamers op te slaan en het vervolgens te koelen met water of olie. Je verhit het opnieuw om verder te gaan. Je gaat door met bewerken en koelen tot het gewenste resultaat is bereikt.
Workshop “Maak een haak van een spijker”
Verhit de spijker aan de kant van de kop;
2. Sla de kop plat tegen het aambeeld;
3. Koel de spijker af en tel tot 20;
4. Verhit de spijker en sla deze om het aambeeld;
5. Koel de spijker af en tel tot 20;
6. Je haak is klaar!
Meer weten
De workshop wordt bij het Hunebedcentrum aangeboden in samenwerking met Sebastiaan Pelsmaeker (ARRE Remaining History). Wilt u meer weten dan kunt u contact opnemen met Nadine Lemmers, afdeling Educatie (E nlemmers@hunebedcentrum.nl en T 0599 – 236374).
Dankwoord
Zonder de kennis van Sebastiaan, Yvonne en Sabine en de hulp van onze enthousiaste stagiaires Tim en Ilse was het niet gelukt de workshop met kids goed te laten verlopen. Ook willen we Kinderopvang het Speelhuis bedanken voor hun hulp en enthousiasme, van zowel de leiding als met name de kids zelf.
Door Nadine Lemmers, Sabine van Wijk en Sebastiaan Pelsmaeker
