Tot de distels behoort het geslacht van kruisdistels (Eryngium) niet, maar behoort tot de familie schermbloemigen. De naam eryngium is afgeleid van het Oudgrieks en betekent omhoog duwen of opstoten. Deze naam zou te verklaren zijn doordat de plant helpt een opgeblazen gevoel of winderigheid te verdrijven. De Nederlandse naam kruisdistel zou wijzen op ruig of harig kroesen en stekeligheid van de bladeren distel. Kroesendistel is kruisdistel geworden. Prikken doen de soorten van het geslacht kruisdistel wel: blauwe zeedistel (Eryngium maritimum) en echte kruisdistel (Eryngium campestre). Deze twee soorten komen in Nederland voor in het wild en waarschijnlijk sinds de prehistorie.
In het Oertijdpark is de echte kruisdistel te vinden. De planten kunnen een halve meter tot enkele meters hoog worden. De bloemen van kruisdistels zijn blauw of wit. De bladeren zijn hard en doornachtig. De blauwe distel is te vinden in het kustgebied en zal ik hier dus niet verder bespreken. Ook van deze kruisdistel zijn de jonge scheuten eetbaar, maar de wortel werd en wordt gebruikt als medicijn en afrodisiacum.
De wilde kruisdistel
De kruisdistel is een vaste plant en komt inheems voor in Nederland. De plant wordt maximaal maximaal 60 cm hoog en heeft lange wortelstokken. Met lichtblauwe of witte bloemen bloeit de echte kruisdistel in juli en augustus. De plant groeit in de duinen, graslanden, langs de rivieren en rivierduinen en houdt van kalkrijke grond. De naam campestre zou duiden op de plek waar de plant te vinden is, namelijk een veld.
Gebruik van prehistorie tot nu
De kruisdistel werd aan huizen bevestigd om deze tegen blikseminslag te beschermen. Bij de Germanen was deze plant aan Donar gewijd, vandaar de naam Donderdistel. Deze distel moest dan tijdens de midzomer worden geplukt. Later gebruikten de christenen deze kruisdistel om boze geesten te weren en stukken van de plant in de haard zouden je beschermen tegen bliksem. Plinius schrijft dat de Romeinen de plant gebruiken om onweerstaanbaar te zijn voor vrouwen.
De kruisdistel kan gebruikt worden in de keuken, de wortels en bloemhoofdjes kunnen worden gegeten. Ooit werd de kruisdistel gebruikt in de geneeskunde, zowel de wortels als de bladeren. Wortels zouden helpen bij huidziekten en nierstenen en het aftreksel zou volgens Dioscorides helpen bij urinelozing en bevorderen van menstruatie, maar ook bij winderigheid. Ook zou het medicinaal helpen bij verstopping, hoesten, galstenen en infectie van de urinewegen.
