Vlier is een geslacht van heesters en kleine bomen, waarvan een aantal soorten ook in Nederland te vinden zijn, namelijk:
• De gewone vlier (Sambucus nigra);
• De trosvlier (Sambucus racemosa);
• De kruidvlier (Sambucus ebulus).
In dit artikel behandelen we de gewone vlier. De trosvlier is een nieuwkomer en komt pas voor in Drenthe vanaf de vijftiger jaren (VAN GINKEL, 2016). De kruidvlier staat op de rode lijst en is zeer zeldzaam. Beiden zijn giftig en niet eetbaar.
Opvallend zijn de prachtige witte bloemen in de lente en de kleine rode, blauwe of zwarte vluchten erna. De boom is makkelijk te stukken door gewoon een takje in de vochtige grond te zetten.
Gebruik
Vlierhout is hard en splintert niet (VAN GINKEL, 2016). In het jonge hout is de kern er gemakkelijk uit te halen, waardoor er fluitjes, proppenschieters, blaaspijp en kralen van te maken zijn. Ook kan met het hout vuur worden gemaakt. De boeren maakten er pennen van waarmee zij de metworsten dicht maakten. De bessen kunnen worden gebruikt als kleurstof voor verf en het verven van wol.
Geneeskrachtige werking?
Vlierbessen worden al eeuwenlang gebruikt om wonden mee te behandelen. De gepureerde bessen werden op de wond aangebracht. Wanneer je ze eet dan kun je ziekten als verkoudheid en griep bestrijden. Zowel de bloemetjes als de vruchtjes helpen mee om keelontstekingen te genezen. De vlier heeft een laxerende en oppeppende werking.
Verkoudheid, keelontsteking en griep zijn virale aandoeningen die ook spontaan genezen, de geneeskracht van bessen moet daarom tegen dit licht beschouwd worden. Vitamines in bessen kunnen echter zeker een rol spelen bij het herstel na een virale infectie.
Citaat uit infoNu.nl: Vlierbes is goed tegen overgewicht en hoge bloeddruk.
Er zijn in de natuur allerlei voedingsmiddelen die overgewicht bestrijden. In een Duits onderzoeksinstituut, het Institute of Forensic Medicine van de universiteit van Freiburg, concludeerden onderzoekers dat vlierbessensap meehelpt om van overgewicht af te komen. Men combineerde vlierbessensap met poederextracten van bessen en poederextracten van asperges. Deze combinatie bleek ook goed te zijn voor het reguleren van de bloeddruk door het lichaam. De deelnemers aan het onderzoek meldden een beter fysiek en emotioneel welbevinden. Er moet meer onderzoek worden gedaan om deze conclusies definitief te bevestigen.
Uitkomsten zoals “beter en emotioneel welbevinden” zijn tamelijk subjectieve maten om de effectiviteit van een behandeling te wegen, ook moet een behandeling altijd vergeleken worden met “placebo’ om de werkzaamheid van middel werkelijk te kunnen aantonen.
Eetbaar?
Van de bloemen kan thee worden gezet. Het afkooksel met suiker kan worden ingedikt tot siroop. Vlierbessen kunnen gegeten worden als ze goed rijp zijn, maar worden vaker gebruikt als basis voor een siroop, jam, wijn en jenever. Door de zwarte vlierbessen te koken worden de schadelijke stoffen vernietigd (www.infoNu.nl).
Voor vlierbes wordt gewaarschuwd dat je geen onrijpe vruchten mag eten omdat er cyanide in kan zitten. Van cyanide moet je erg veel eten om iets van het gif te merken. Koken van rijpe vlierbesjes zorgt ervoor dat zij geen cyanide meer bevatten. Vlierbessen worden in ons land niet veel gegeten maar in andere Europese landen wel. Oostenrijk is de belangrijkste producent van vlierbessen. Daar worden vlierbessenjams, vlierbessappen, yoghurt met vlierbessen en vlierbeswijn gemaakt. In Nederland kennen we wel vlierbesjenever (www.infoNu.nl).
Literatuur
VAN GINKEL, J., 2016. Blij met bomen. Het Drentse Boek, Beilen.
WWW.INFONU.NL, 2016.
Door Eric Duiverman en Nadine Lemmers
