Na de hunebedden worden andere graven gebouwd, zogenaamde grafheuvels. In Nederland kennen we de plaats van ruim 3.000 grafheuvels en slechts ruim 600 terreinen zijn beschermd als rijksmonument.
Eigenlijk is een hunebed ook een grafheuvel, maar bij deze naam in Nederland denken we met name aan de graven van de enkelgrafcultuur en later. Een grafheuvel wordt ook wel tumulus genoemd en is een prehistorische heuvel waarin mensen werden begraven. De heuvels werden over de menselijke overblijfselen (een persoon of meerdere personen) heen opgeworpen: wel of niet gecremeerd en in een kuil, kist, urn of hunebed. Grafheuvels varieren in afmetingen en materialen per gebied en periode. Een hoge status en rijkdom van de overledene betekent een ander type graf – groter en meer grafgiften.
Sommige grafheuvels liggen los in het landschap, maar ook zijn de grafheuvels in groepen gevonden of een onderdeel van grafveld of urnenveld.
Na het opwerpen van de heuvel werd de grafheuvel gebruikt voor het begraven van andere overledenen in latere periodes.
Meer dan een graf
Net als de hunebedden waren grafheuvels meer dan graven. De grafheuvels speelde een rol in rituelen. Net als bij de hunebedden lopen prehistorische wegen erlangs.
Datering
Grafheuvels kennen we in de nieuwe steentijd, de bronstijd en ijzertijd. Na de hunebedbouwers bouwden de mensen van de enkelgrafcultuur de eerste grafheuvels. Zoals de naam doet vermoeden begroeven deze mensen hun overledenen in individuele graven. Ook de klokbekermensen begroeven hun doden in grafheuvels. Bijzonder is de rijkdom van deze graven.
Na de nieuwe steentijd worden door de bronstijdboeren opnieuw grafheuvels opgeworpen voor de doden. Veel van deze heuvels zijn te vinden in Drenthe. In Noord-Nederland zijn grafheuvels van de Elp-cultuur te vinden. Bijzonder is een grafheuvel in Emmen: de grafheuvel van de Dame van Weerdinge. In het zuiden en midden zijn graven van de Hilversumcultuur te vinden.
De vorstengraven kennen we uit de late bronstijd en vroege ijzertijd. Deze graven zijn groot van omvang en bevatten zeer bijzondere grafgiften.
Ook uit de Romeinse tijd zijn grafheuvels bekend, maar deze traditie stopt in de middeleeuwen.
