Het is al heel lang een grote vraag waarom vrij plotseling landbouw in de steentijd ontstond. Het was toch immers veel eenvoudiger om jager-verzamelaar te zijn. Er is nu een nieuwe interessante theorie, namelijk dat het niet ging om brood of pap maar om bier.
De reden dat deze theorie naar voren komt is dat in Zuidoost-Turkije bij Gobekli Tepe, een bijzondere opgraving gaande is.
Bij Gobekli Tepe is enige tientallen jaren geleden een bijzonder complex gevonden, het is 11.600 jaar oud. Dat is een tijd dat er nog geen landbouw was. Het moet dus gemaakt zijn door jager-verzamelaars. In deze (tempel)complexen worden veel T-vormige zuilen gevonden met een aanzienlijk gewicht. Ze kunnen alleen maar gemaakt zijn met veel mensen tegelijk. Waarschijnlijk was er al sprake van een religie. Het was een plek waar mensen een of meerdere keren per jaar bij elkaar kwamen en daar rituelen uitvoerden ter ere van hun voorouders. Met deze vondst is de gedachte dat religie pas ontstond in de tijd van de landbouwculturen van de baan. Er moet anders gedacht worden.
In het complex worden op diverse plekken een soort van kuipen gevonden, waarvan de grootste tot 150 liter konden bergen. Archeologen denken dat hierin een primitieve vorm van bier werd gebrouwen op basis van wilde grassen (eenkoorn) die in de omgeving voorkomen. In de directe omgeving van Gobekli Tepe worden enorme hoeveelheden botten van dieren gevonden. Waarschijnlijk werden hier enorme feesten gevierd met veel vlees en bier. De alcohol had hier waarschijnlijk ook de functie van een spirituele ervaring zoals dat op andere plekken op aarde (zoals bij de Zuid-Amerikaanse sjamanen) nog altijd wordt gebruikt. De jager- verzamelaars dronken misschien eerst wel een hoeveelheid alcohol voordat ze de grote T-vormige zuilen op hun plekken gingen zetten. Het hoorde bij het ritueel om de voorouders te vereren..
Kan het zijn dat niet brood maar bier de reden is geweest dat jager-verzamelaars over zijn gestapt op het verbouwen van graan? Pas later, toen de bevolking ging groeien, is het graan ook gebruikt voor brood en pap.
Archeologen zijn intussen op zoek naar andere plekken in de wereld waar vergelijkbare bewijzen te vinden zijn. In China is nu een plek gevonden (bij Jiahu) dat er op lijkt, het is een stuk jonger dan Gobekli Tepe , maar de bewijzen stapelen zich op dat er ook hier bier gebrouwen werd. Ook deze locatie is een plek waar landbouw begon.
De overstap van jager-verzamelaars naar landbouw kan dus wel eens te maken hebben met het brouwen van bier en uiteraard werd het tegelijk gebruikt om brood of pap van te maken, zeker toen de bevolking ging groeien.
Kan het zijn dat de hunebedbouwers ook af en toe een biertje dronken? Hoe zou dat bier smaken? Een interessante gedachte…
Er zijn nog veel vragen over maar het is een interessante gedachte.
Meer informatie: zie National Geographic, februari 2017
Harrie Wolters
