Eet smakelijk! De klaproos (Papaver rhoeas), de volledige naam is eigenlijk “grote klaproos”, kwam vroeger heel veel voor, maar het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen heeft de klaproos geen goed gedaan. Naast de grote klaproos zijn er ook de ‘slaapbol (Papaver somniferum)’, de ”ruige klaproos (Papaver argemone)”, de “bleke kleine klaproos (Papaver dubium)” en de “bastaardklaproos (Papaver hybridum)”. In onze Idylle is de bleke klaproos te vinden. De naam papaver komt uit het Grieks, het betekent “vadertje”, de soortnaam van de grote papaver rhoeas komt van het Griekse woord Rhoias wat afvallen (van de kelkblaadjes) betekent. Het zijn kruidachtige planten met veel melksap. Door te drogen kan uit het giftige witte melksap opium gewonnen.
Klaproos als medicijn
Papaver is vooral een kalmerend middel. In de oudheid was dit blijkbaar al bekend. In de kruidengeneeskunde wordt de klaproos toegepast bij milde aandoeningen zoals verkoudheid en hoesten, lichte slapeloosheid, matige temperatuurverhoging, slechte spijsvertering, nerveuze spijsverteringsklachten, buikkrampen bij menstruatie, nervositeit, rusteloosheid, prikkelbaarheid, angst, hartkloppingen en lichte hartritmestoornissen als gevolg van spanningen en stress. Vooral de bloemen worden gebruikt. De bloemblaadjes zouden een spasmolytische (krampoplossende) werking hebben. Klaproos heeft daarbij ook een licht pijnstillende werking.
Op de volgende wijze kan men van klaprozen zelf een soort hoestdrank maken. Overgiet 250 gram verse, gewassen bloemblaadjes met 500 ml kokend water, doe het geheel in een uitgekookte fles en sluit deze goed af. Laat dit vervolgens een dag staan, voeg dan 750 gram honing toe en verwarm dit tot maximaal 35 °C, meng tot een homogeen mengsel ontstaat. De geadviseerde maximale dagelijkse dosering is twee glaasjes.
Het is een open deur als we zeggen dat opiaten geen ongevaarlijke stoffen zijn. Opium is het ingedroogde melksap van de opiumpapaver of slaapbol (Papaver somniferum; ‘somniferum’ betekent ‘slaap brengend’). Opium bevat een aantal alkaloiden waarvan morfine, codeine, noscarpine en papaverine de belangrijkste zijn. Morfine is een in de geneeskunde veel gebruikt krachtige narcotische (slaapverwekkende) pijnstiller. Het is algemeen bekend dat opiaten sterk verslavende stoffen zijn, maar er is ook een sterke remmende werking op de darmen, en dit geeft vaak en snel heftige obstipatie. Soms worden ook in de reguliere geneeskunde opiaten en opiaatachtige medicijnen gebruikt bij heftige diarree. Kruidengeneeskundigen adviseren terecht slechts een minimale dosis opiumtinctuur te gebruiken. Het is echter verstandiger helemaal geen opiaten of opiumderivaten (afgeleide stoffen) te gebruiken, maar diarree bij de wortel aan te pakken door de oorzaak weg te nemen. Zeker bij infectieuze diarree moeten opiaten niet gebruikt worden. Codeïne wordt regelmatig voorgeschreven bij prikkelhoest en noscarpine is soms een bestanddeel van hoestdrank, en beide stoffen worden ook wel aan kinderen voorgeschreven. Uit wat we hierboven schreven over de risico’s zal duidelijk zijn dat men voorzichtig met deze (reguliere) medicijnen om moet gaan. Er zijn vaak eenvoudigere en minder schadelijke oplossingen te bedenken.
Een kompres van klaproos kan ook uitwendig gebruikt worden, bijvoorbeeld bij vermoeide of geïrriteerde ogen. Dit is, zoals je kunt voorstellen, zonder enig risico.
Papaver is door de eeuwen heen een belangrijke plant in de geneeskunde gebleken. Het levert belangrijke verdovende en pijnstillende middelen. Dat recreatief gebruik van heroïne gevaarlijk en verslavend is zul je wel een open deur vinden.
Klaproosblaadjes op de sla
Papaver is een giftige plant. Soms worden giftige planten met opzet gegeten vanwege hun geneeskrachtige of hallucinerende werking. Uit de zaden van de slaapbol wordt opium gehaald, maar een hoge dosis opium kan fout aflopen met de dood tot gevolg.
Klaproosblaadjes zijn eetbaar, er zijn geen bijwerkingen noch contra-indicaties of interacties met geneesmiddelen bekend. Men moet de blaadjes plukken als de zaadbol nog niet verschenen is. Blaadjes kun je rauw eten op of door de sla, of gekookt zoals spinazie. Eet ze echter met mate, het advies is niet meer dan 1,5 gram per dag, want een overdosis kan leiden tot bloederige diarree, buikkrampen, misselijkheid en koorts. Klaprooszaden worden als maanzaad in het eten gebruikt. Er kan ook olie van gemaakt worden die gebruikt kan worden zoals olijfolie om in te bakken of over salades te doen.
De kroonbladeren van roodbloemige papavers worden ook wel gebruikt voor hun rode kleurstof. De koud geperste olie wordt gebruikt in verf, zeep en zalf.
Tot slot, mocht u genietend in de zon van uw tuin met prachtig bloeiende klaprozen slaperig worden, dan kunt u de klaprozen daarvan niet de schuld geven.
Bronnen
Onkruiden herkennen. Glas H, ed. Boerderij, Reed Business 2008: Grote klaproos: 74-75
http://www.google.nl/webhp?sourceid=chrome-instant&ion=1&espv=2&ie=UTF-8#q=geneeskracht%20papaver
https://nl.wikipedia.org/wiki/Ruige_klaproos
Atrium Kruiden Encyclopedie. MCMXCV Dorling Kindersley Limited, Londen. Nederlandstalinge editie MCMXCVI Icob BV. 1995: 322
GUERRA-DOCE, E., 2015. Psychoactive Substances in Prehistoric Times: Examining the Archaeological Evidence. Time and Mind The Journal of Archaeology, Consciousness and Culture Volume 8 2015 – Issue 1, pp. 91-112.
GUERRA-DOCE, E., 2014. The Origins of Inebriation: Archaeological Evidence of the Consumption of Fermented Beverages and Drugs in Prehistoric Eurasia. Journal of Archaeological Method and Theory. Journal no. 10816, 2015.
MERLIN, M.D., 2003. Archaeological Evidence for the Tradition of Psychoactive Plant Use in the Old World. Economic Botany. Springer, Vol. 57, No. 3, pp. 295-323.
KIRLEIS, W. & S. KLOOß, 2014. More than Simply Fallback Food? Social Context of Plant Use in the Northern German Neolithic. In:
A. CHEVALIER, ET.AL., Plants and People: Choices and Diversity through Time. Oxbow Books, volume 1, pp. 428-466.
http://www.grenswetenschap.nl/permalink.asp?i=4395
Greetje Bijloo, Nadine Lemmers en Eric Duiverman
