Tot nu toe is de oudste boot in Nederland, zelfs in de wereld, de kano van Pesse, Drenthe. In 1955 is de boot gevonden tussen Eursinge en Hoogeveen bij het uitgraven van het Blikkenveen bij Pesse. Deze boot dateert uit het begin van de middensteentijd, oftewel 10.000-9.500 jaar geleden. Deze prehistorische kano is een boomstamkano en dus gemaakt van een uitgeholde boomstam, in dit geval gemaakt van een grove den. Na het zoeken van een geschikte boom in het bos werd deze omgehakt, ingekort en uitgehold. De boomstam was te zwaar om te verplaatsen zonder deze uit te hollen. De kano is bijna 3 meter lang en zo’n 44 cm breed. De unieke bewaarconditie in een rivierbedding (venige bodem) hebben gezorgd dat deze kano bewaard is gebleven.
Omdat er werd getwijfeld of het wel te gebruiken was als kano, is er een experiment uitgevoerd om te kijken of er ook echt in gevaren kon worden. Uit het experiment bleek dat twee man in een replica van de kano een klein riviertje of meertje konden oversteken.
Boomstamkano van Pesse, Drents Museum, 1955-VIII-2
De vondst
Aan de zuidkant van het dorp Pesse werd tijdens het uitgraven van het Blikkenveen in 1955 deze boomstamkano gevonden. Hendrik Wanders is bekend als de vinder. In 2001 is er een experiment gedaan met een replica. De kano bleek goed te kunnen varen! De kano is te bewonderen in Drents Museum in Assen.
Naast de kano van Pesse zijn de volgende kano’s bekend:
• Kano van Hardinxveld-Giessendam met een lengte van 5,5 meter en breedte van 55 cm, gemaakt van lindenhout, 7.000 jaar oud (1955),
• Kano van Hazendonk van eikenhout, ruim 5.000 jaar oud (jaren zeventig),
• Kano van Bergschenhoek van elzenhout (1978), ruim 5.000 jaar oud,
• Kano van Daarle, waarschijnlijk 3.000-5.000 jaar oud gezien de bijlen vlakbij gevonden;
• Kano van Vlaardingen met een lengte van ruim 10 meter, 2.800 jaar oud (2005),
• Van de Trechterbekercultuur is inmiddels ook een boomstamkano bekend: de kano van de Wieringermeer (2007). Meer info is hier te vinden.
Goede houtsoorten waren eik, linde en naaldhout.
Stap voor stap
Het maken van een kano gaat stap voor stap. Hieronder volgen de stappen:
Stap 1. Het zoeken van een geschikte boom. Een boom was lastig te verplaatsen dus op dezelfde plek werden vervolgstappen gedaan;
Stap 2. Op de plaats meteen inkorten naar behoefte en ontschorst;
Stap 3. Uithollen:
Het uithollen kan op twee manieren: met bijlen van bot, gewei, steen of metaal de boomstam uithakken of met vuur het hout wegbranden en dan weghakken met een bijl. Experimenten hebben aangetoond dat het uithakken met twee personen het proces zeven dagen duurt met bijlen. In 2003 maken de medewerkers van HOME een kano uit een zwarte populier met modern gereedschap.
Ons experiment: de boomstamkano maken met vuur
De gemeente Borger-Odoon beschikte over grote kastanjes die omgehakt moesten worden in 2015. Al snel besloten we dat we wel interesse hadden in de boomstammen om een experiment te doen met het maken van een boomstamkano. We besloten te kijken hoe makkelijk of moeilijk het was om met vuur een boomstam uit te hollen. Uit eerste bleek het geval, maar het gereedschap ging wel snel achteruit. Met dank aan het werk van Andre Hazewinkel en de foto’s van Davado kan ik in dit artikel met foto’s laten zien hoe het is aangepakt…
Bronnen
VAN DER HEIDE, G.D. Scheepsarcheologie in Nederland.
GERDING, M. & H. HILLINGA, 2007. Het Drenthe Boek. Waanders Uitgevers, Zwolle.
VONK, H.J., 1973. Dit land van hei en hunebedden. Westfriesland, Hoorn.
Tekst Nadine Lemmers
Foto’s uithollen kano – Davado
