Hokjes
Mensen houden van het indelen in hokjes, of classificeren. Bepaalde objecten of verschijnselen worden in dezelfde groep ingedeeld op basis van overeenkomstige eigenschappen. Dit is een zeer menselijke eigenschap die ervoor zorgt dat de wereld om ons heen begrijpelijk wordt. En dat we deze kennis aan onze kinderen kunnen doorgeven.
Planten kunnen ingedeeld worden in eetbare planten en giftige planten, ziektes in onschuldige aandoeningen en levensbedreigende ziektes en dieren in huisdieren en wilde dieren. We slaan onszelf niet over bij het indelen in groepen, denk maar aan de indeling introvert – extrovert, Nederlander – Belg of vleeseter – vegetariër – veganist. Ook maken we onderscheid tussen familieleden en vreemdelingen. In verschillende culturen wordt familie verschillend gedefinieerd: in Nederland bestaat de familie uit broers, zussen en ouders. Ook opa’s, oma’s, ooms, tantes en neven en nichten worden meegerekend. Maar hoort een oudoom er ook bij? Of achterachternichtjes? In sommige culturen wordt familie veel breder gedefinieerd en maken zelfs de lang geleden overleden voorouders expliciet deel uit van de familie.
Taxonomie
Ook wetenschappers houden van classificeren. De taxonomie is de wetenschap die zich bezig houdt met het identificeren en classificeren van alles om ons heen. Er worden afspraken gemaakt over de categorieën en over de regels die bepalen of iets binnen een bepaalde categorie valt. Al verschillen sommige wetenschappers van mening over de indeling, net zoals er verschillend gedacht wordt over wie wel of niet tot de familie behoort.
Carl Linnaeus, een Zweedse wetenschapper uit de 18e eeuw, heeft de basis voor de taxonomie gelegd door het beschrijven en indelen van alle toen bekende planten en dieren in Europa. Zijn systeem wordt nu nog steeds gebruikt voor het indelen van het leven om ons heen. Elke plant en elk dier krijgt een geslachtsnaam en een eigennaam waardoor alle soorten op aarde van elkaar te onderscheiden zijn. Zo omvat het geslacht van de orang-oetans (Pongo) twee soorten: de Borneose orang-oetan (Pongo pygmaeus) en de Sumatraanse orang-oetan (Pongo abelii).
Vergelijkbare soorten vormen samen een geslacht en vergelijkbare geslachten vormen samen een familie. Deze indeling gaat verder via een orde, een klasse, een stam en een rijk totdat uiteindelijk alle levensvormen ingedeeld zijn. Zo behoren de orang-oetans tot de familie van de mensapen (Hominoidea) en tot de orde van de primaten. Maar de indeling van de wereld om ons heen houdt niet op bij planten en dieren. Ook de mens is opgenomen in deze indeling en maakt, net zoals de orang-oetan, deel uit van de orde van de primaten en de familie van de Hominoidea. Maar in tegenstelling tot de orang-oetan wordt de mens ingedeeld in het geslacht Homo.
Het geslacht Homo
De moderne mens, de Homo sapiens, maakt deel uit van het geslacht Homo. De Homo sapiens is de enige nog levende soort binnen dit geslacht. Alle andere soorten, zoals de Homo neanderthalensis en de Homo erectus, zijn uitgestorven. Archeologen en paleoantropologen moeten daarom de menselijke stamboom in kaart brengen op basis van fossielen en resten van botten en schedels die over de hele wereld gevonden zijn. Dit is geen gemakkelijke klus en lijkt op het maken van een puzzel terwijl je maar over een paar puzzelstukjes beschikt. Soms wordt de menselijke stamboom dan ook aangepast op basis van nieuwe vondsten of een nieuwe datering van oude vondsten.
Homo naledi
In 2015 is de menselijke stamboom zelfs uitgebreid met een nieuwe soort. Een internationaal team van wetenschappers ontdekte een uitzonderlijk grote verzameling botten en tanden in een grot niet ver van Johannesburg in Zuid Afrika. Onderzoek wees uit dat het ging om restanten van een nieuwe soort die Homo naledi gedoopt is, naar het woord voor ‘ster’ in de Zuid-Afrikaanse taal Sesotho (Greshko, 2017).
De Homo naledi leek waarschijnlijk meer op een aap dan op een mens, met voorovergebogen schouders en stevige handen, maar heeft voldoende menselijke eigenschappen om als een nieuwe soort binnen het geslacht Homo geclassificeerd te worden (Devitt, 2015).
Datering van de vondsten bleek ten tijde van de ontdekking een probleem en pas onlangs is vastgesteld wanneer deze soort waarschijnlijk leefde, namelijk tussen 236.000 en 335.000 jaar geleden (Dirks et.al., 2017). En dat is bijzonder want dit zou betekenen dat de vroege Homo sapiens tegelijkertijd met de Homo Naledi op aarde rondliep. Of zij elkaar ook tegen het lijf gelopen zijn, is niet bekend.
Meer lezen over dit onderwerp
Op deze pagina (1) van het Smithsonian National Museum of Natural History staat een informatief overzicht van de verschillende menselijke soorten die op aarde geleefd hebben. En op deze pagina (2) is een interactief overzicht te vinden van de ontwikkeling van de mens.
- – http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/species
- – http://humanorigins.si.edu/evidence/human-evolution-timeline-interactive
Literatuur
Devitt, T. (2015). Homo Naledi. Fossil trove adds a new limb to human family tree. University of Wisconsin – Madison News, 10 sept. 2015 (UW-Madison). (1)
Greshko, M. (2017). Did this mysterious ape-human once live alongside our ancestors? National Geographic, 9 mei 2017 (National Geographic). (2)
Dirks, P.H.G.M. et.al. (2017). The age of Homo naledi and associated sediments in the Rising Star Cave, South Africa. eLife, 9 mei 2017 (eLife). (3)
