Overzicht van de prehistorie – wat is de prehistorie?

De prehistorie is de tijd waarover geen teksten bewaard zijn gebleven. Onderzoek naar teksten is dus niet mogelijk. Alles wat we weten over de prehistorie komt uit archeologisch onderzoek. Archeologen doen onderzoek naar de overblijfselen van wat de mensen hebben gedaan in de prehistorie. In de bodem herkennen we sporen van de plaatsen waar de mensen hebben gewoond, zowel sporen in de grond als spullen, de spullen zijn vaak niet meer compleet.

De prehistorie begint met het verschijnen van de eerste mensen. De aarde is ouder, maar de periode ervoor wordt onderzocht door paleontologen. De mensen lopen op de aardbodem voor ongeveer 4 miljoen jaar (zover wij weten). In Nederland zijn de sporen van de eerste mensen zo’n 350.000 jaar oud.

Soms komen we niet achter een antwoord op een vraag over de prehistorie door archeologisch onderzoek. We kunnen dan kijken naar andere mensen in andere landen die ook een beetje zo leven als in de prehistorie. Zo kunnen we toch meer te weten komen over het leven, hun gebruiken en de kleding. Dit onderzoek heet culturele antropologie en etnografie. Zo leven er nog steeds jagers en verzamelaars in delen van de wereld, zoals in Afrika.

Ook kunnen we onderzoek doen hoe iets werkt in de praktijk aan de hand van experimenten. Deze manier van toetsen van theorieën, feiten en aannames heet experimentele archeologie. Via leefexperimenten leren onderzoekers hoe het leven eruit heeft kunnen zien, maar ook hoe spullen zijn gemaakt en gebruikt.

Indeling prehistorie

De prehistorie bestaat uit drie tijden: de steentijd, de bronstijd en de ijzertijd en eindigt met het begin van de Romeinse tijd. Hoewel het noorden van Nederland nooit tot het Romeinse rijk heeft behoord, laten we de prehistorie wel eindigen met het begin van de Romeinse tijd. In de Romeinse tijd hebben Romeinen het noorden van Nederland bereikt, maar de uiteindelijke grens van het Romeinse Rijk liep in het midden van Nederland. De Romeinen kwamen 50 v.Chr. in het zuiden van Nederland aan en probeerden tot 47 n.Chr. Nederland onder controle te krijgen. In 47 n.Chr. wordt de Limes de definitieve grens en begint in Nederland de Romeinse tijd. De Romeinen schrijven over het noorden van Nederland in hun boeken en daarmee eindigt de prehistorie (de geschiedenis begint).

Grenzen van het Romeinse rijk

De prehistorie: lange periode met vele ontwikkelingen

De prehistorie duurt heel lang, van het ontstaan van de mens tot aan de eerste tekst: 2,4 miljoen jaar. De prehistorie start met de steentijd, maar met de vondsten van de eerste bronzen spullen start de bronstijd. Als in Nederland de eerste voorwerpen van ijzer worden gevonden start de ijzertijd. Tussen de verschillende tijden verandert de manier van leven van mensen, maar ook de grondstoffen en de economie verandert. De mens start als jager-verzamelaar en in de ijzertijd zijn de mensen al boer, maar inmiddels zijn er ook ambachtslieden en handelaren. Kleine dorpen groeien uit tot grotere dorpen.

In elk land is de prehistorie anders ingedeeld. In Noord-Europa eindig de prehistorie met de komst van het Christendom, zo’n 1.000 jaar geleden. En in Amerika en Australie loopt de prehistorie door tot de komst van de Europese veroveraars.

Tekst, Ingrid Slomp