Het verhaal van de biet – suikerbiet, voederbiet, snijbiet en rode biet

Zowel de suikerbiet, voederbiet, rode biet als snijbiet komen oorspronkelijk van de zeebiet of strandbiet (Beta vulgaris). Deze plant is nu nog steeds in het wild te vinden, maar ook te verbouwen. In het Oertijdpark kun je deze wilde biet vinden. In dit artikel zal ik ingaan op wanneer en hoe deze biet is gebruikt, maar ook wanneer en hoe deze biet is gekweekt tot de suikerbiet, voederbiet, rode biet en snijbiet.

Strandbiet

De strandbiet is de voorouder van de bieten en komt in Nederland zeldzaam voor. De plant is in het wild te vinden aan de voet van zeedijken en duinen. Opvallend is dat de wortel niet of nauwelijks is verdikt. Van nature lijkt de biet in Nederland langs de kust te horen. De plant wordt maximaal 80 cm hoog en de biet kan een eenjarige, tweejarige of vaste plant zijn afhankelijk van de verstoring van de leefomgeving en geografische ligging (HAUTEKEETE, ET.AL., 2002). Van juni tot september bloeit de biet in aren. De biet is zouttolerant en kan groeien op matig zoute gronden. Wilde bieten zijn te vinden langs de kusten van Griekenland tot Syrie tot zelfs in India.

Strandbiet, gebruik van prehistorie tot nu

De bladeren zijn eetbaar. De jonge bladeren kunnen als salade worden gegeten. Oudere bladeren kunnen gekookt worden op dezelfde manier als spinazie. De bladeren worden al sinds de prehistorie gegeten. De oudste vondsten komen uit de nieuwe steentijd. Zo’n 3.000 jaar geleden plantten de mensen de biet in de hangende tuinen van Babylon.

Rode biet

Ook de rode biet kan een hoogte bereken van 80 centimeter. Het is een wortelgewas. De knol van de rode biet wordt als groente gegeten- ingelegd, rauw geraspt of gekookt. Ook is de biet geschikt om soep van te maken. Rauw heeft de biet een aardsmaak. Vroeger werd de biet gezien als voedsel voor de armen, maar inmiddels is het een veel gebruikte groente. De kleurstof betanine uit de knol van de biet wordt gebruikt voor het kleuren van gerechten. De kiemplanten of bietenspruiten worden geteeld als bordganering met vooral decoratieve waarde.

De suikerbiet

Voor de winning van suiker wordt de suikerbiet geteeld. Naast aardappelen, mais en tarwe zijn suikerbieten een van de meest geteelde gewassen van Nederland. De suikerbiet is te hard om goed te kunnen eten. Echter in de hongerwinter tijdens de Tweede Oorlog hebben veel mensen hun leven te danken aan de suikerbiet (er waren speciale raspen). De suikerbiet is maximaal 80 centimeter hoog. De bloemen zijn klein en hebben geen opvallende kleuren.

Suikerriet en honing waren de belangrijkste zoetstoffen voor de ontdekking van de suikerbiet. Suikerriet kwam uit de tropen naar Nederland, maar toen de invoer onder druk kwam te staan en de prijs te duur werd, zocht men alternatieven. In het begin van de 17e eeuw ontdekte Olivier de Serres suikerkristallen in bieten, maar pas in 1747 lukte het om uit het sap suiker te halen. Via selectieve teelt werd het suikerpercentage verhoogd tot 6 procent en dit was het begin van de eerste suikerfabriek in de 19e eeuw. Rond 1815 nam de teelt van suikerbieten af doordat de invoer van suikerriet herstelde en goedkoper was. Met de afschaffing van de slavernij steeg de prijs van de suikkerriet weer ten gunste van de suikerbiet. Met de mechanisatie en eenkiemig zaad in de 20e eeuw werd de bietenteelt gemakkelijker.

De suikerbiet kan slecht tegen de vorst en groeit het liefst op vochtige, losse grond. In de lente worden de bieten gezaaid en in de herfst (september-november) geoogst. Van nature is de biet een tweejarig gewas, waarbij het zaad in het tweede jaar wordt geproduceerd. De grootste productie vind plaats op het noordelijk halfrond. De grootste suikerbietproducenten zijn Duitsland, Frankrijk, Rusland en de VS. Vroeger werden de bladeren gebruikt als veevoer, maar nu wordt het gewoon achtergelaten. In vier maanden (september tot januari) tijd worden de bieten verwerkt in de suikerfabriek, o.a. bij de SuikerUnie in Hoogkerk, vlakbij de stad Groningen. Voor een kilo suiker zijn zes kilo bieten nodig. Op dit moment wordt onderzoek gedaan naar gebruik van de suikerbiet voor de productie van ethanol en ‘groen’ gas.

Voederbiet

De voederbiet is dezelfde soort als de suikerbiet, maar heeft een laag suikergehalte. Deze voederbieten stammen uit de 18e eeuw. Vroeger werden veel voederbieten geteeld. Vandaag de dag wordt minder dan 300 hectare voederbieten verbouwd, maar rond 1920 was dit 34.000 hectares. In de herfst werd het blad vervoederd en de bieten ingekuild als veevoer voor koeien in de winter. Mais heeft grotendeels de plek overgenomen van de voederbiet. Inmiddels is er een opleving doordat voederbieten de voeropname bij koeien stimuleert, maar ook een positieve invloed heeft op het eiwitgehalte van de melk. Ook blijkt de voederbiet tegen zilte grond te kunnen in gebieden met verziltingsproblematiek (net als zijn wilde voorouder: de strandbiet).

Snijbiet

Net als de wilde voorouder kunnen de bladeren of de bladstelen worden gegeten van de snijbiet. Deze groente lijkt qua smaak op spinazie, maar toch net anders en herkenbaar. Het gewas wordt het liefst in het voorjaar (maart en april) in de volle grond gezaaid, maar kan tot in de volle zomer (juli – augustus) worden gezaaid. Wanneer het blad tussen de tien en vijftien centimeter is is het klaar om te oogsten, na een paar weken kan opnieuw worden geoogst. Het oogsten kan tot eind september. Bij het zaaien van snijbiet voor bladstelen moet de afstand tussen de zaailingen redelijk groot zijn. Er wordt daarna gewacht tot er planten met stevige bladeren zijn. De bladstelen zonder blad worden gegeten als asperge.

Conclusie

Bijzonder is dat de bieten allen dezelfde voorouder hebben, maar dat deze er wel heel anders uit ziet. In de prehistorie was deze biet al voor handen, de mens heeft daarna deze biet aangepast naar zijn behoeftes. In het Oertijdpark is deze strandbiet te vinden, maar misschien herken je deze biet nu ook wel langs de kust?