Zwarte Derk

Zwarte Derk nuumt ze hum in het dörp. Hie is ok aordig zwart met zien pettie diep over de loerende ogen under de bözzels van wenkbrauwen.

Zien grauwe hoed kent allang gien water en ziep meer. “Hie kan mangs zo mal gloepen!” griezelt de mèensen. “Hie stiet ok gauw klaor met ’t mes,” weet nog meer te vertellen. Zie vertelt zoveul. ’t Rechte wet gieniene der van, allèn dat e niet deugt. Hie giet ok ja nooit hen de kerk; dat kán gien goed mèens weden. Samen met zien breur woont e in ‘t Armenhoes met dikke ekkelbommen der veur. IJ kiekt der in of de duvel der in hoest en dan bi’j der vast niet wied of.

Zien va en moe zint beide oet de tied en zien breur waor e met hoest, is een beetie kierewiet. Die kan zó raor lachen en verhalen ophangen van dinger die e zöt in zien dreumen, mangs zomar midden op de dag. “Kiek, daor zit zie achter je!” zeg e dan en de griezels loopt je over de rugge. En dan lacht e wéér, hie schatert het oet, net een klein kind en hie wet zölf niet waorum. Mar mangs dreit e as een blad in de wind um en dan kan e nét zo mal as zien breur kieken.

Zie ziet heur niet vaak in ’t dörp. Derk giet een enkele maol hen ’t café um een fles drank te halen, mar hie mengt zu’k nooit under het aandere jongvolk. Die zint daor ok niks rouwig um, en de wichter zint hielemaol as de dood veur hum….

En toch…. Toch hef Derk het wonder van de liefde metmaakt, kört mar hevig. Een tik an ’t oor in de ieuwigheid. Een lochtpunt in zien leven. Zien harde trekken kunt mangs even verwachten. Het is al weer lang leden, die zommer in ’t heuj met dat wilde zigeunerwief, al zien opgekropte hartstocht hef e botvierd, en het wief was de duvel geliek. Nooit hef e heur weer zien, net zo min as een portemonnee met 500 gulden. Het is nog een vage herinnering, net as die tied van vrogger, toen zien va en moe nog leefden. Hie bemuit hum niet met vrouwlu, en hielemaol niet met aander volk. Hie is mèensenschuw, achterdochtig en vijandig. Kiek oet en zeg gien verkeerd woord; Hie is gloepens gauw roeg in de kop.

Bij nacht en ontied struunt e in de roegte van de heide. Bij duustere maon is e met buks en lochtbak op pad, dat is zien lust en zien leven. Hie kan ’t niet laoten, het wild is van elkenien.

De jachtopziener loert al zo lang op hum, mar kriegen zal e ‘m nooit! Nooit! Zien roege kop schudt hellig hen en weer den. Het is kaold en vörstig. De takken knapt under zien stevels. Non is e bij de raand van de bos, de pet diep op de kop, de kraag hoog op. Hier hef e gistern reeësporen zien. Geduldig giet e der bij zitten, loert in ’t duuster van de stammen…. En dan…. Iniens…. Komp der een vrömmes in zien gedachten. Nee, gien wilde zigeunerin, mar een kalm, mooi, zacht vrömmes. Jeichien, zien moe! Het ienigst wezen dat ooit van hum holden hef. Vroom was ze ok. Zie leerde heur mooie versies en tegen de kerst vertelde ze mooie verhalen en zungen zie samen bij de boom. O, hoe lang is dat non al leden! Alles veraanderde toen zien va warkloos wuur, toen de rieke boeren hum in de steek luten, en zien va an de draank kwam. Toen wuur het van kwaod tot arger en in hoes wuur het een hel. En haat gruide in Derk zien hart , haat tegen de wereld, die alle moois kepot maakt har. Mar wat is e non an ’t dreumen? Hie schrikt op, wal verduld…. Een zwarte schade komp oet de bos…. Hie heurt nog niks. Geruusloos stiet e op, veg nog een maol wild met de voest veur de ogen, de lochtbak veur de börst, de buks al in de aanslag, as een wild dier loerend op zien prooi. Nog even wachten met de bak… Doodstil stiet e in de leite van de bommen. Rappe trippelpassies, grieze schades komt van tussen de bommen. Daor hej ze! Lochtbak lös!…. Een felle bundel grel locht valt op een paar prachtige… as verstiende… reegeiten. Daor braandt de buks al lös. Grote paniek, brekende takken, alles vlucht weer het veilige bos in. Derk rent der op of. Nog stoeptrekkend en met al gebreuken ogen leg daor een reegeit op de grond. Hie bukt hum… mar schrikt geliek weer in ’t èende.

“Halt, Politie….. Handen omhoog… klinkt een bulderstem oet het duuster en een schienwarper zet hum in een fel locht. Een fractie van een seconde aarzelt Derk, verblindt deur de felle laamp. Dan scholdert e zien buks, drukt of en schöt midden in dat verraoderlijke locht. Kriegen zult zie hum nooit…. Nooit! Hie heurt nog een schroew, ’t locht is vort en dan zet e het op een lopen!

Op de grond leg bloedend een geschrukken jachtopziener. Jansen knielt bij hum hen, locht hum bij um te zien hoe of e der an toe is. Wilm, hoe is ’t? Hef e je raakt? Laot mij ies kieken, waor is ‘t? “Hier”…., kreunt Wilm en duudt op zien rechter arm. Het bloed kröp deur de mouw hen. “Mar het is geleuf ik niet zo arg”zeg e dan. “Het döt allien verrekte zeer”.

“Veurzichtig, gao mar even zitten”. De veldwachter snedt de mouw lös. Ik zal der even wat umhen binden en dan gao’w hen de dokter, die zie oet berre halen moet. Het valt nogal met, het is een vleiswond. De dokter peutert veurzichtig de hagel der oet, al galpt Wilm wal even. De wond wordt ontsmet en verbunden, “Mörgen nog even weerkommen”.
De aander dag staot Jansen, Wilm en nog twie aander veldwachters veur de baander van ‘t Armenhoes. Breur Henderk stiet lachend in de deur. “Hej ze vannacht ok schroewen heurd?” zeg e. “Wat gung ’t der um hèer hèn?? HAHAHA….!! “Waor is Derk!” vrag de man der wet!

Derk leg op berre. Hie hef een beste borrel drunken en is met een gerust hart liggen gaon. Gien mèens kan hum wat maken. En as der iene dood was, dan har e ja niet schroewd? Het geweer en de lochtbak ligt veilig under het heui op zolder, een knap persoon die dat vindt. In de underboks wordt e van berre haald. “Zo man, non bi’j der bij, en vies ok, dat hej zeker wal deur hèn”! “Ik zul niet weten waoraj ’t over hebt” gromt Derk, “En wat zint de klachten dan wal?”

Man, proot niet tegen beter weten in” zeg Jansen, die grammieterig in de kop wordt. “Alles waj non nog zegt, kan tegen je gebroekt worden!” markt ien van de aandern op. “Heur ies…. Spuit elf gef modder,” gnis Derk, die hoe langer hoe brutaoler wordt. “Aj wat tegen mij hebt dan zuj toch met bewiezen kommen moeten”, zeg e der ok nog bij. Jansen pakt potlood en boekie. “Waor waren ij gisteraovend tegen een uur of elf?” “Op berre vanzölf”. Ooo op berre, ja ja, en ij hebt zeker nooit op reeën scheuten, en og arger, op oes!!” Kiek ies man waj anricht hebt! Wees bliede dat e nog niet dood is. Dat wordt poging tot doodslag man, daorveur gaoj jaoren de bak in! Waor hej ’t geweer en de lochtbak?” “Ik weet nargens van” zeg Derk.

Mar ikke wal hahaha, lacht zien breur, die stiekum achter Derk is kommen staon, en hum non helpen wil. En veur Derk hum tegenholden kan zeg e: “Die leg under het heui, achter op zolder, ik heb ’t zölf zien!” Derk is der Glunig bij en vlukend giet e met hen ’t plitiebureau.

Tieden later komp e lös, vergriesd en vergramd, tiekend veur zien leven. Het is daags veur kerst en der zit snei in de locht. Hie huvert, zet de kraag van de aole duffelse jas hoog op. Alles is doods en stil, net of alle leven oet de netuur verdwenen is. Zo is ’t ók in zien hart; kaold en stil, zunder glimpie hoop. Zie hadden hum net zo goed vast holden muchd. Wat hef e hier nog te zuken? Een breur in hoes die niet goed bij zien verstaand is, een vijandige wereld die hum de rugge toedreien zal. Zie zult hum bekonkeln en bekletsen. Derk hef in de bak zeten! Och laot ze hen schieten lopen! Niks kan hum nog wat schelen. De bolster wordt harder dan ooit. Toch giet der wal wat in hum um as e dichter bij ’t Armhoes komp. Oooo….. as zien moe non nog mar leefde!

In de baander stiet mal Henderk. Een briede grijns trekt van oor tot oor. “Ooo Derk, breurtie, bi’j der weer? Bi’j der echt weer? IJ waren vort, ik heb je overal zöcht….” En iniens begunde’ te reren, met lange oethalen, as iene die al lang alles opkropt hef.
Derk slat wat onhandig zien arm um zien breur. “Stil non mar”, zeg e, “Ik bin der ja weer!” En ik gao niet wéér vort. Wij beide, wij blieft bij mekaar”. Zien stem trilt een beetie. Gek, dat juust degene die hum toch einlijk de bak in dreid hef, de ienige is die van hum holdt! En dan denkt e weer an zien moe, an die mooie tied van vrogger.

En as zie ’s aovends bij de heerd zit, zeg e: “Zo Henderk, schenk mij non mar ies een borrel in. Het is feest vandage”. En aander daags ’s aovends zit zie met zien beide, en Derk vertelt an zien breur in zien iegen gebrekkige woorden het verhaal, zoas zien moe hum dat vrogger zo vaak verteld hef. En het is vrömd, mar der daalt een stille vrede in zien hart.

Tekst R. Wessels