Zand is een van de meest voorkomende natuurlijke stoffen die voorkomen op de aarde. Wat is zand? Zand bestaat uit hele kleine steentjes – zandkorrels. Deze korrels varieren tussen 2 mm en 63 micrometer bij zand. Groter dan praten we over grondsoort grind en kleiner dan gaat het om grondsoort silt. Zand is te beschouwen als een afbraakmateriaal van gesteenten, koraal en schelpen en dit proces duurt miljoenen jaren. Als sediment wordt zand afgezet door wind of water. In Nederland wonen we eigenlijk in een grote rivierdelta waar zand is afgezet door rivieren en aangevoerd door de zee. Onderzoek naar zand kan ons vertellen over het ontstaan van landschappen en de samenstelling van gesteentes door te kijken naar de kleur en samenstelling. Zand kent een unieke eigenschappen en geologische samenstelling. Door te kijken naar de korrelgrootte, sortering en afronding kan iets worden verteld over hoe het zand daar te recht is gekomen.
Waar is zand te vinden?
Langs en in de zee is zand te vinden (strand en duinen), maar ook langs en in rivieren en beken, rondom en in meren, heuvels, gebergtes en in woestijnen. De kustgebieden in Nederland kennen zand met een gelige tot lichtbruine kleur en aan het oppervlak van de bodem in Noord-Nederland liggen de zandafzettingen van het pleistoceen aan het oppervlak. Langs de rivieren is grover zand te vinden door rivierzanden en grindafzettingen. In de bodem van Nederland is fijner zand te vinden en tot vandaag de dag wordt dit gewonnen als ophoogzand. In Noord-Nederland vinden we mariene zand uit Eemien en Holoceen vlak onder het oppervlak en wordt het zand dus gewonnen.
Gebruik van prehistorie tot nu
De zandgronden waren zeer geschikt om op te wonen en gewassen op te verbouwen (nog steeds), maar zand werd ook gebruikt als grondstof van de prehistorie tot nu. Op water na wordt zand het meest gebruikt door de mens. In de prehistorie kon zand gebruikt worden bij het slijpen en boren van stenen, maar ook bij het schuren van voorwerpen, denk aan bot, barnsteen en steen.
Vandaag de dag wordt zand gebruikt als ophoogmateriaal en grondstof bij de bouw van gebouwen en (water-)wegen, maar zand helpt ook de bescherming tegen het water en het zuiveren van water. Glas wordt zo’n 70 procent gemaakt van zand en deze grondstof vinden we dan ook bij glaswerk, ramen, spiegels, optisch glas en glasvezels. Silicium wat te winnen is uit zand wordt gebruikt bij de productie van zonnecellen en computerchips. In het verleden werd zand gebruikt als schoonmaakmiddel om het huis of de handen schoon te maken, maar vandaag de dag wordt het gebruikt bij zandstralen. Zand wordt ook gebruikt als blusmiddel en middel tegen gladheid. Met zand wordt gespeeld op stranden en in de zandbak, maar ook worden prachtige kunstwerken gemaakt: de zogeheten zandsculpturen, maar ook zandschilderijen en zand in sieraden. In Drenthe is er een traditie van zandschilderijen maken.
