Het geslacht Walstro: kleefkruid, lievevrouwebedstro en geel walstro

Het geslacht Walstro (Galium) bestaat uit zo’n 400 soorten, de naam betekent waarschijnlijk wiegstro. De naam walstro verwijst waarschijnlijk naar het gebruik als wiegbedekking vroeger. De naam Galium verwijst naar gala wat melk betekent. Mogelijk duidt de naam gala op het gebruik van deze planten voor het stremmen van melk bij de kaasbereiding. In Nederland komen de volgende soorten voor: Geel walstro (Galium verum), Glad walstro (Galium mollugo), Kalkwalstro (Galium pumilum), Lievevrouwebedstro (Galium odoratum), Liggend walstro (Galium saxatile), Moeraswalstro (Galium palustre), Kleefkruid (Galium aparine) en Ruw walstro (Galium uliginosum). Inmiddels zijn de volgende soorten uitgestorven: Boswalstro (Galium sylvaticum), Driehoornig walstro (Galium tricornutum), Noords walstro (Galium boreale) en Zeegroen walstro (Galium glaucum). Bewijs is er dat planten van het geslacht Galium zijn gebruikt voor het verven van textiel. Bijzonder zou zijn dat de wortel van deze planten de kleur rood oplevert. In het Oertijdpark komt glad walstro voor.

Kleefkruid

Kleefkruid is een bekende soort van het geslacht walstro en is eenjarig. Wie had als kind geen last van de klitten van deze plant die aan de kleding bleven haken. De Latijnse naam aparine wijst hier al op: het betekent grijpen of beetpakken. Ook de naam kleefkruid wijst erop. Herkenbaar zijn de stijve haren waar de plant zijn naam aan heeft te danken.

Kleefkruid is vaak te vinden tussen het fluitenkruid, de dovenetels en de brandnetels. In het najaar ontkiemen de planten en deze planten zijn de hele winter te vinden. De plant groeit graag op voedselrijke, vochtige bodem en kan zowel in zon als schaduw prima toeven. De plant bloeit van mei tot oktober met kleine witte bloemen en hieruit ontstaan groene bolle vruchtjes met heel veel haakjes. De vruchtjes worden paars en uiteindelijk bruin. Deze vruchtjes blijven hangen in de vacht van dieren, maar ook aan kleding van mensen. Mens en dier verspreiden de plant over grote afstanden.

Voor boeren is nu en in het verleden het kleefkruid een vervelend akkeronkruid. Het overwoekert de gewassen en zorgt voor verliezen, maar kan ook machines blokkeren. Als laatste zal het kleefkruid zorgen voor een langere droogtijd, maar ook kan de oogst van graan hierdoor alleen verkocht worden als veevoer.

In Engeland voerden boeren gekookt kleefkruid aan ganzen en kalkoenen. Dodonaeus vermeldt in de 16 eeuw dat een bosje van het kruid werd gebruikt om de melk te reinigen. Het kruid verwijderde haren, stof en gras. Ook Dioscorides vermeldt in de eeuw na Chr. al dit gebruik. Dit gebruik werd tot in de 20e eeuw uitgeoefend.
De kleefkruid is te eten als een groente, maar jonge blaadjes kunnen lekker door een salade heen. De jonge scheuten zijn lekker in soep, smoothie en omelet. De zaden kunnen geroosterd worden en vervolgens als koffiesurrogaat worden genuttigd. Een heerlijk recept! Oogsten van het kleefkruid doe je half mei tot eind juli.

In volksgeneeskunst werd het kleefkruid gebruikt voor het stelpen van wonden. Plinius vertelt dat de bladeren op de wond werden gelegd. Het zou kunnen helpen bij gezwollen, ontstoken klieren, keelamandelontsteking en problemen met neuspoliepen. Kleefkruid is vanwege van zijn verzachtende werking ook bruikbaar bij een aantal huidproblemen, vooral bij droge huid. Het wordt ook toegepast bij blaasontstekingen en andere problemen met de urinewegen, vooral de pijnlijke. Het kruid wordt dan vaak gecombineerd met kruiden die verzachtend op slijmvliezen inwerken.
Bij gebruik van bloedverdunners of plaspillen kan je het kruid beter laten staan.

Lievevrouwebedstro

Lievevrouwebedstro is een overblijvende en winterharde plant met een dunne kruipende wortel met veel uitlopers en wordt maximaal 30 cm hoog. In mei en juni bloeit de walstro met witte bloemen met veel nectar. De bloemen verspreiden een zoete geur. De plant komt vrij algemeen voor en kiest een schaduwrijk plaats met losse en voedselrijke grond. In tuinen is de lievevrouwebedstro een ideale bodembedekker.

In de kruidengeneeskunde wordt de plant gebruikt, maar in de reguliere geneeskunde heeft de bedstro geen rol. Bloedzuiverende thee van lievevrouwebedstro wordt verkocht: Herba matrisilvae. Vroeger werd de plant gebruikt om kleding van een lekkere geur te voorzien en om een smaak te geven aan wijn. Lievevrouwebedstro was een afweerkruid tegen boze geesten en slechte invloeden. In de middeleeuwen zou een bundel bedstro helpen tegen de pest. De bedstro zou helpen bij een zwangerschap en het herstellen bij ziekte. In bepaalde tabletten tegen nierstenen zit lievevrouwenbedstro.

In meibowls wordt lievevrouwebedstro gebruikt, maar de mogelijke giftigheid heeft er toe geleid dat het maken ervan verboden is in Duitsland. Een siroop van bedstro wordt nog wel gebruikt als toevoeging aan bier. Ook wordt in limonade de smaak van bedstro verwerkt.

Geel walstro

Echt walstro of geel walstro komt van nature in Nederland voor en is een vaste plant. De plant kan 1 meter hoog worden. De walstro bloeit met gele bloemen van 2-4 mm groot met een geur naar honing van juni tot oktober. In weilanden, duinen en heggen is de plant te vinden, mar ook langs wegen en oevers en op droge zandgronden. De plant is gebruikt voor het maken van kaas doordat de plant stremsel bevat. Door de kleurstof in de bloemen wordt de kaas geeloranje en geeft een speciale smaak. In Schotland wordt de plant gebruikt als verfstof: geel uit de bloemen en rood uit de wortel. De plant zou geneeskrachtige eigenschappen bevatten en is de waardplant van klein avondrood.