Met de introductie van akkerbouw en veeteelt veranderde de levensstijl en levensonderhoud (KARG 2011). De menselijke invloed was nog onmerkbaar in het landschap. Door de vorm van akkerbouw “hakken en branden” (slash-and-burn of brandlandbouw) ontstonden in het dichte oerbos open plekken. De nederzettingen lagen hier met stal, tuin, boomgaard, vruchtbare akkers en weilanden. De bevolking groeit.
Slash-and-burn in Finland (1893), K. Inha [Public domain].
Geschiedenis van brandlandbouw
In de tijd van de hunebedbouwers begonnen de boeren het landschap naar de hand te zetten, maar hun invloed was gering. In het huidige Drenthe leefden ongeveer 2.500 mensen. Door hakken en branden maakten de hunebedbouwers ruimte voor de nederzettingen met akkers en weides. Het landschap bestaat nog steeds grotendeels uit oerbos en moerassen. In de bronstijd en ijzertijd neemt het oerbos af. Aan het einde van de prehistorie vond hakken en branden al niet meer veel plaats in Europa, maar in dunbevolkte gebieden werd het 100 jaar geleden nog toegepast.
.JPG)
Telkkämäki natuurreservaat Finland, 2013. Autom12 [CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0)], from Wikimedia Commons.
Wat is slash-and-burn?
Met hakken en branden ontgint een boer een stuk woeste grond. Voorafgaand aan de celtic fields of raatakkers legden boeren in de prehistorie na uitputting telkens een nieuwe akker aan – zogenaamde zwerflandbouw. In Drenthe vinden we veel zwervende erven waarbij we zijn dat een boerderij of gehucht telkens opschuift. In Borger is dit archeologisch ook aangetroffen. De bronstijd en ijzertijd is te vinden in de Daalkampen en het dorp schuift dan langzaam richting waar nu de oude kern ligt.
De eerste stap was de bomen kappen (hakken), maar levend hout brandt minder goed dan dood hout. De bomen kunnen door diepe inkepingen te maken in de stam doodgaan en vervolgens na enkele maanden worden de bomen afgebrand. Het goede hout kan ook gebruikt worden als brandstof of bouwhout voor de nederzetting. Door te ontginnen is het mogelijk de akker te bewerken met een ploeg. Bij uitputting van de grond wordt een nieuw stuk ontgonnen.
Voorafgaand aan de landbouw was de mens als jager-verzamelaar al gebieden te laten afbranden om jacht en verzamelen te vergemakkelijken.
