Het ontstaon van taol

IJ kunt der vraogtekens bij zetten, aj op de dagelijkse neisberichten en op de niet zo zachtzinnige berichten op sociale media let, mar de mèenselijke soort is in begunsel een sociaal wezen. Wij kunt mangs niet met, mar zeker ok niet zunder de aander. Wij zuukt mekaar op en leeft met mekaar samen in groepen; in een gezin, in een dörp of in de stad en brieder bekeken, het woord zeg het al, in een samenleving.

Communicatie

Ien van de vereisten veur samenleven is met mekaar communiceren. Communicatie is een ongeleuflijk bried begrip en bestiet oet alle menieren waorop informatie van de iene naor de aandere partij overbracht wordt. Dèenk mar an het reclamebord bij de supermarkt, dat je informeert over de aanbiedings diej vandaag zeker niet missen wilt of de middelvinger van een aandere weggebroeker die je weten lat dat het hum niet anstiet um ofsneden te worden. Mar wat wij as mèens veural veul doet is proten.

Kinder leert het proten al op jonge leeftied. In het eerste begun van heur pap en mam, en later ontwikkelt zie zu’k wieder op schoel en deur contacten met aandern. Dit giet al eeuwen zo. Maar ooit hef iene veur het eerst spreuken. Wel was dat? Dizze vraog is oneindig veul makkelijker steld dan beantwoord, umdat dit moment zo wied in het verleden leg dat der gien enkel bewies van is. Paartie wetenschappers gaot dervan oet dat taol zu’k parallel aan het ontstaon van de moderne mèens ontwikkeld hef. Aander luu mient dat ook vroggere mèensachtigen al pruten.

Een lastige kwestie en veur de Parijse Sociëteit veur Linguïstiek was dit halverwege de 19e eeuw anleiding um van wiedere discussies over het underwarp of te zien (Stam 1976). Gelukkig zint wetenschappers niet veur ien gat te vangen en hebt zie vanof die tied neie menieren ontwikkeld om zu’k met dizze vraog gangs te holden.
Ien van die menieren is het bestuderen van de fossiele resten van oeze veuraolden, in het bezunder het spraokkanaol van oeze veuraolden. Um proten te kunnen möt het namelijk fysiek meugelijk weden um de klanken die neudig zint veur taol, klinkers en medeklinkers, verstaonbaor oet te spreken.

Tongbien

Een groot diel van het spraokkanaol, zoas de mond, de tong en de stembanden, bestaot oet zacht materiaal dat gauw vergiet. Een underdiel dat wál as fossiel vunden is, is het tongbien. Dit is een hoefiezervormig bottie dat in de hals leg en boven an het strottenheufd vast zit. Deur de fossiele tongbienen te vergelieken met die van de moderne mèens en van mèensapen, kunt der veurzichtige conclusies trökken worden over het vermogen tot spraok van de verschillende soorten.

Het tongbien van mèensapen zöt der aans oet as dat van de moderne mèens, met aan de veurkaant een half bollegie waarvan de opening naar beneden richt is. Mèensapen hebt keelzakken die derveur zörgt dat zie een indrukwekkend gebrul heuren laoten kunt. En het halve bollegie an het tongbien is van belang um de verbinding tussen het spraokkanaol en de keelzak lös te holden (Boer, 2012).

Met de hulp van computermodellen hef Bart de Boer, een wetenschapper die underzuuk naor de evolutie van taol döt, vaststeld hoe het klinken zul als de mèens een keelzak had. En dan blek dat dit de verstaonbaarheid van bepaolde klinkers niet ten goede komp (Boer, 2012). Deur de fossiele tongbienen te bestuderen kan inschat worden of oeze veuraolden een keelzak hadden of niet en of het dus waorschienlijk is dat zie spraken of niet.

Ien van de gevunden fossiele tongbienen is van de Australopethicus, een verre veuraolder van de tegernwoordige mèens. Dit tongbien is ongeveer 3,3 miljoen jaar oud. De aandere fossielen zint van Neanderthalers en variëert in leeftied van 60.000 tot 500.000 jaor aold (Boer, 2012). Oet de vörm van de fossielen van de Neanderthalers is of te leiden dat zie gien keelzakken hadden en dus meugelijk in staot waren tot spraok. Het tongbien van de Australopethicus lek veul meer op dat van een chimpansee. Waorschienlijk had e ‘n keelzak en hef daörmet meer as een aap dan as een mèens klunken (Boer, 2012).

Dit brengt oes een klein stappie dichter bij het antwoord op de vraog wel van oeze veuraolden as eerste proot hef. Een mooie volgende stap zul de vondst van neie tongbienties weden.

Literatuur

Boer, B. de (2012). Hoe sprak de oermens? In ‘Alles waj altijd al weten wild hadden over taol. De taalcanon.’
Stam, J.H. (1976). ‘Inquiries into the origins of language.’
Kleine anvulling (Willy Weerman): Wat zul het interessant weden as de geleerden naogaon kunden of oeze huidige Nedersaksische taol ienige verwantschap heb met die van oeze verre veuraolders.