Op het terrein van het Hunebedcentrum ligt de grootste keientuin van Nederland. In deze tuin liggen, groot en klein naast en door elkaar, vele duizenden Drentse zwerfkeien, allemaal hier gebracht tijdens de voorlaatste ijstijd, zo’n 150.000 jaar geleden. U treft er een bijzonder grote variatie aan van verschillende gesteentetypen. Deze unieke tuin is met zijn vele zwerfstenen in oktober 2009 geopend.
De stenen, die u in de keientuin ziet, zijn verzameld door Jannes van Echten, die een jaar lang door Drenthe is gereisd en alle stenen bij elkaar heeft gezocht. De keien zijn door de mensen uit Drenthe geschonken en daarmee is het een tuin gemaakt door de Drentse bevolking. De determinatie van de zwerfstenen is gedaan door Harry Huisman, een expert op het gebied van zwerfstenen.
Al wandelend door de keientuin ziet u allerlei bordjes waarop de namen van de gesteenten staan zoals rapakivi, helleflint en Upsalagraniet. Honderden stenen zijn op deze manier van namen voorzien. Ook is er bij gezet hoe oud de stenen zijn, sommige wel anderhalf miljard jaar oud. Mocht u geinteresseerd zijn in zwerfstenen dan is het wellicht interessant om eens te kijken op de website van Harry Huisman: http://www.kijkeensomlaag.nl/
Hoe zijn die stenen hier gekomen?
Barre tijden: Het klimaat op hol
In ons tijdvak van de aardgeschiedenis treden van tijd tot tijd langdurige koude perioden op. Dit tijdvak noemen we het Pleistoceen of IJstijdperiode. IJstijden duren gemiddeld zo’n 100.000 jaar en worden gescheiden door betrekkelijk kortdurende perioden ( 10.000 – 20.000 jaar) waarin het klimaat veel warmer is. In zo’n warme tussenperiode leven wij nu.
In de afgelopen 2,5 miljoen jaar zijn er minstens 23 ijstijden geweest. Daarvan waren de laatste drie voor ons land erg belangrijk. Tijdens twee ervan bedekte een minstens 1 kilometer dik pakket gletsjerijs het noorden van ons land. Dat ijs was afkomstig uit Scandinavië. De laatste ijstijd ligt nog maar 12.000 jaar achter ons.
De belangrijkste ijsbedekking vond plaats tijdens de Saale-ijstijd, zo’n 150.000 jaar geleden. De voornaamste kenmerken van ons huidige landschap, zoals de Hondsrug en het naastgelegen Hunzedal zijn toen ontstaan. Het landijs bereikte op het eind van de Saale-ijstijd zijn maximale uitbreiding. De ijsrand lag toen langs de lijn Leiden – Nijmegen. Op zijn weg naar onze streken nam het ijs onderweg een massa gletsjerpuin mee. Dit bestond uit een mengsel van klei, zand, grind en stenen. Bij het wegsmelten van het ijs bleef dit mengsel als een dikke leemlaag in ons landschap achter. Overal op de Hondsrug kom je deze ijstijdlaag met stenen tegen. De stenen die u in de keientuin ziet komen uit deze leemlaag.
Gidsgesteenten? Wat zijn dat nu weer?
Het gletsjerijs heeft uit Zweden en Finland veel brokken gesteente meegevoerd en hier als zwerfsteen achtergelaten. De meeste zijn van graniet, maar er zijn ook nog veel andere soorten.
Van een aantal zwerfkeien heeft men de herkomst vast kunnen stellen. Zo’n zwerfsteen leidt je naar het brongebied in Scandinavië. Vandaar de naam gidsgesteente. De gidsgesteenten op de Hondsrug komen vooral uit Zuidwest-Finland. Het zijn meest roodachtige granieten. De meest algemene noemt men rapakivi’s. In de keientuin ziet u een aantal van deze gidsgesteenten.
Omgeven door keien
Zwerfkeien zijn populair, ook nu nog. Men gebruikt ze voor allerlei doeleinden, maar het meest in tuinen. Vroeger waren ze de enige bron van hardsteen. Muren en kerktorens bouwde men deels van bekapte zwerfkeien. Bij oude boerderijen stonden de gebinten op zwerfkeien. Schuurdeuren scharnierden vaak in een grote kei of men maakte er stoepstenen van. Zwerfkeien markeren inritten, dienen als verharding of als bestrating.. Op vele plekken in Drenthe, maar vooral op de Hondsrug vinden we weggetjes gemaakt van keien.. Ook gebruikt men ze op begraafplaatsen..
Opvallend is het gebruik van grote keien in de dorpsruimte. In bijna ieder dorp op de Hondsrug kom je ze tegen. Soms als monument, soms als kunstwerk maar ook als straatmeubilair.
Keien gebruikt in kerk, Keien ter versiering op pleinen, Bestrating van keien, Keien als bouwmateriaal in huizen
Vele keien zijn helaas uit Drenthe verdwenen, ze zijn vaak verwerkt in de dijken in het westen van het land. Gelukkig zijn de keien in de keientuin bewaard gebleven, daarmee is het een tehuis voor zwerfstenen geworden en een monument ter nagedachtenis aan de Saale-IJstijd.
Levensmuur
Binnen de Keientuin is kunstwerk gemaakt met een opmerkelijk kunstwerk: ‘Levensmuur’ oftewel ‘Endangered World Life Wall’ van de Amerikaanse kunstenaar Xavier Cortada. Xavier Cortada maakte deze “Levensmuur” van zwerfstenen en 360 rode bakstenen. Het kunstwerk heeft een oppervlak van 2,1meter bij 8,5 meter. Op de bakstenen zijn nummers en letters geschilderd. Deze letters en cijfers verwijzen naar de geografische lengtegraad waar een van de 360 dieren leeft die met uitsterven wordt bedreigd. Daar waar een steen is zwartgemaakt is dit reeds gebeurd. Xavier Cortada zegt het volgende over het kunstwerk:
“Toen het Trechterbekervolk hun hunebedden bouwden anno 3500 jaar voor Chistus, was geen enkele van 360 diersoorten opgenomen in “Endangered Worls: Life Wall’ in gevaar. Omdat het klimaat wereldwijd verandert worden de meeste nu bedreigd met uitsterving. Het overleven van de mensheid is zonder meer afhankelijk van het behoud van de biodiversiteit op onze planeet. Mijn werk nodigt de toeschouwer uit om deze bedreigde diersoorten te ‘adopteren’ en zo betrokken te raken bij het behoud.”
Het kunstwerk is onderdeel van het project Overleven van de stichting NatuurkunstDrenthe. De stichting NatuurkunstDrenthe wil de interesse van het publiek voor de Natuurkunst vergroten en kunst- en natuurbeleving met elkaar verbinden. Daarnaast levert het een bijdrage aan de diversiteit van het culturele aanbod in de provincie Drenthe.
Voor meer informatie over de kunstwerken en het leven van Cortada
