Dolmen komen niet alleen in Europa voor. Over de hele wereld zijn megalithische monumenten gebouwd. Bij Jordanië denkt men vaak vooral aan toeristische trekpleisters als de Dode Zee, Petra, Wadi Rum, Gerasa en de Byzantijnse mozaïeken van Madaba. Maar dus ook dolmen, menhirs en steenrijen. In Jordanië liggen zelfs de meeste megalithische monumenten van het Midden Oosten. Vooral in het gebied rondom Madaba zijn verborgen in de heuvels honderden dolmen en menhirs te vinden.
Het westelijke en noordelijke deel van Jordanië was onderdeel van de streek in het Midden-Oosten (Vruchtbare Sikkel of Vruchtbare Halvemaan) waar als eerste in de wereld (minimaal 8.500 voor Chr.) landbouw is ontstaan. Jagers en verzamelaars gingen over op landbouw en veeteelt.
De dolmen en menhirs in Jordanië zijn waarschijnlijk vanaf 5000 v.Chr. gerealiseerd in het chalcolithicum (of de kopertijd) en de vroege bronstijd.
Veel menhirs en dolmen rond Madaba liggen in ontoegankelijke gebieden en anderen zijn weinig interessant. Ten zuidwesten van Madaba bij het dorp Ma’in ligt het grootste dolmenveld van Jordanië, Al-Mureighat. Het landschap bestaat uit een droge bruine heuvels, waar in het voorjaar bloemen bloeien. Hier en daar ligt een dorpje en er lopen kuddes geiten en schapen.
De dolmen van Al-Mureighat liggen verspreid over de verschillende heuvels. Als je goed om je heen kijkt, zie je overal kleine dolmen op de hellingen staan.
De dolmen in Jordanië worden niet goed beschermd. Sommige zijn nog goed herkenbaar als dolmen met een grafkamer.
Soms ligt er een hoop stenen waarvan je je afvraagt of het een dolmen is geweest. Of dat het een stapel stenen is van wat ooit bijvoorbeeld een gebouw was.
In Jordanië is weinig aandacht voor deze historische monumenten. Men vindt het behouden van deze dolmen niet belangrijk. In Al-Mureighat is een grote steengroeve. Deze heeft al diverse megalithische monumenten opgeslokt. De groeve breidt nog steeds uit. Er zullen dus meer dolmen verdwijnen in de toekomst. In 2008 zijn er in dit gebied nog zo’n 75 geteld (bron: Gajus Scheltema, Megalithic Jordan).
In en rondom de dolmen in Al-Mureighat zijn weinig potscherven en dergelijke gevonden. En dat lijkt niet alleen te komen omdat mensen de graven hebben leeggeroofd. Ook in de omgeving van de dolmen zijn geen resten van potscherven en begrafenisrituelen gevonden, zoals dat in Europa vaak wel het geval was. Men denkt daarom dat deze dolmen misschien een symbolische of rituele betekenis hadden. Op een heuveltop zijn menhirs en stenenrijen, waarvan wordt gedacht dat dit een ceremonieel centrum is geweest. Hier zijn wel potscherven e.d. gevonden uit het chalcolithicum en de vroege bronstijd (bron: Gajus Scheltema, Megalithic Jordan).
Tekst Corry Hofstee
Foto’s Jacob Otten
