Denrochronologie of boomtijdkunde wordt in de archeologie als absolute dateringsmethode gebruikt. De naam komt van de Griekse woorden dendron (boom), chronos (tijd) en logos (‘de leer van’). Bij deze dateringsmethode staan jaarringen centraal. Een jaarring ontstaat doordat bomen in een gematigd klimaat niet het hele jaar doorgroeien maar uitsluitend groeit van maart tot en met oktober. In de lente zijn de cellen groot en wijd en daarna kleiner en dichter. Een jaarring is de optelsom van de wijde cellen van de lente en de kleinere die tot aan de winter worden gevormd. Een boomstam laat zo dus een lijnpatroon van ringen zien. De leeftijd van de boom kan worden bepaald door de ringen te tellen tussen de rand en de kern.
Datering
De jaarringen vormen de basis voor een datering, omdat niet elk jaar dezelfde soort jaarring oplevert. Een brede jaarring vormt zich bij een goed jaar en een smalle jaarring bij een slecht jaar . De dateringen worden dus gebaseerd op de verschillen in breedte van de jaarringen. Door deze breedtes vast te leggen van verschillende bomen in een gebied is een soort kalender te maken waarbij het patroon van een vondst kan worden vergeleken met de kalender (soort archief) en geplaatst kan worden in een bepaalde periode, namelijk een jaartal.
Om goed te kunnen vergelijken moet de houten vondst minstends 60 jaarringen hebben om gedateerd te worden. Per boomsoort en regio zijn deze jaarkalenders samengesteld, deze kunnen duizenden jaren omvatten. Elke jaarring van een vondst wordt gekoppeld aan een datering en de laatste ring onder de boomschors vertelt de kapdatum (niet wanneer iemand iets heeft gebruikt). In de archeologie wil de onderzoeker graag weten wanneer de mens iets heeft gebruikt, maar hout kan vaak later pas bewerkt zijn en kan ook een tweede leven krijgen, denk maar aan bouwhout uit oudere boerderijen of een wijnvat dat als waterput een tweede leven krijgt.
Een niet te dateren stuk hout kan gedateerd worden door C14-methode.
Afwijkingen van de jaarkalender kunnen aangeven dat bij deze boom de groeiomstandigheden anders waren door natuurrampen of weeromstandigheden – beter of slechter.
Soorten hout
Dendrochronologen hebben niet van alle gebieden en boomsoorten een jaarkalender of een hele lange jaarkalender. Voor Europa kennen we inmiddels een standaardkalender van de eik en deze gaat terug tot 8.000 jaar. Door allerlei stukken hout met elkaar te vergelijken konden de gaten worden gedicht en is uiteindelijk een kalender van jaarringen ontstaan van ruim 8.000 jaar met dank aan vondsten uit moerassen en drijfhout. Eikenhout wordt veel gebruikt bij dendrochronologie. Eiken worden oud en hebben veel jaarringen. Inmiddels zijn ook goede jaarkalenders beschikbaar voor naaldhout (fijnspar, grove den en zilverspar),beuk, es en iep.
Meer dan een datering
Dendrochronologie wordt voor meer dan dateren gebruikt. Bij de C14-methode heeft dendrochronologie gezorgd voor een ijking van de tijdschaal, maar ook kan dendrochronologie iets zeggen voor de herkomst van het hout, zogenaamde dendroprovenancing. Dendrochronologie kan ook meer vertellen over het gebruik en beheer van bos, de landschapsgeschiedenis en klimaat. De dendroklimatologie gebruikt dendrochronologie om meer te vertellen over het klimaat en een reconstructie te maken van het klimaat in het verleden.
Bronnen
