Grotten en mensen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Al sinds de prehistorie zoekt de mens de beschutting van deze onderaardse ruimtes op. Misschien wel het bekendste bewijs van menselijk bezoek zijn de rotsschilderingen in het Franse Lascaux. Maar ook in de grotten van Han in de buurt van het Belgische Han-sur-Lesse hebben archeologen spectaculaire vondsten gedaan.
Bijzonder aan de grotten van Han is dat de vondsten afkomstig zijn uit zeer uiteenlopende periodes, vanaf het Laat-Neolithicum tot aan de 17e eeuw. En dat er duikers en een air-lift aan te pas moesten komen om deze vondsten boven water te krijgen.
Archeologisch onderzoek
De eerste opgravingen vonden aan het begin van de 20e eeuw plaats nadat Edouard de Pierpon een bewerkt hertengewei ontdekte tijdens werkzaamheden bij de uitgang van de grotten in 1902. De Pierpon was op dat moment burgemeester van de nabijgelegen plaats Rivière. Helaas is een deel van de gevonden voorwerpen in vlammen opgegaan tijdens een brand in zijn kasteel.
Ruim vijftig jaar later vond Paul Cornet beenderen en fragmenten van aardewerk, wederom bij de uitgang van de grotten. Cornet was werkzaam als technicus bij de grotten en hij was een groot fan van de ondergrondse wereld. Regelmatig zwierf hij door alle uithoeken van het grottencomplex. Cornet besprak zijn vondst met duiker-speleoloog Marc Jasinksi en samen kwamen ze tot de conclusie dat er op de bodem van de Lesse nog veel meer te vinden moest zijn.
De rivier de Lesse is verantwoordelijk voor het ontstaan van de grotten van Han. De rivier stroomt ondergronds door de Boineheuvel. Millennia lang heeft het rivierwater een deel van het kalksteen in die heuvel opgelost met als resultaat een uitgebreid grottenstelsel. De Lesse is op sommige plekken in de grotten van Han nog steeds zichtbaar.
Cornet en Jasinksi waren van mening dat de voorwerpen die ooit op de oevers van de Lesse in de grotten lagen, door erosie van die oever in het water terecht gekomen moesten zijn. Ze doken naar de bodem van de rivier en vonden inderdaad allerlei voorwerpen. Dan beginnen de opgravingen pas echt. Met gebruik van een air-lift, een apparaat dat lijkt op een grote stofzuiger, worden honderden vondsten boven water gebracht. Marc Jasinksi neemt de leiding en wordt later opgevolgd door Albert Henin. Henin is de oprichter van het Museum van de Onderaardse Wereld waar de vondsten tentoongesteld werden. Een deel van deze vondsten is opgenomen in de tentoonstelling PrehistoHan.
Archeologische vondsten
De oudste vondsten dateren uit het Mesolithicum, zo’n 9000 jaar geleden, maar de bewijzen van menselijke bewoning van de grotten aan het einde van het Neolithicum zijn een stuk duidelijker. Er zijn resten gevonden van bijlen, werktuigen en siervoorwerpen die tussen de 5000 en 4000 jaar oud zijn. Het Neolithicum was de tijd waarin jagers-verzamelaars zich permanent vestigden in dorpen en landbouw gingen bedrijven. De bijlen van vuursteen werden gebruikt bij het vrijmaken van landbouwgrond.
Late Bronstijd
In de bronstijd werd steen langzaamaan vervangen door brons als grondstof voor het maken van gereedschap en sieraden. Kennis van het bewerken van brons verspreidde zich vanuit het Midden-Oosten naar Europa waar de bevolking vanaf ongeveer 3000 v.Chr. bronzen voorwerpen ging maken. Veel van de vondsten uit de Grotten van Han stammen uit de late bronstijd van ongeveer 1100 tot 800 v.Chr. Het gaat om bronzen bijlen, speer- en pijlpunten, sieraden en scheermessen. Een andere opzienbarende vondst bestaat uit vijf gouden schijven die onderdeel waren van een sieraad. Het goud, zeer zeldzaam in die tijd, werd door een bedreven vakman bewerkt. De dikte van de schijven is slechts 0,2 millimeter.
Romeinse tijd
Nog een vondst die het noemen waard is, is een militair getuigschrift uit 108 na Chr. Het originele getuigschrift was samengesteld uit twee met elkaar verbonden bronzen tabletten. Archeologen hebben slechts een van beide tabletten teruggevonden. Op de voorzijde van het tablet staat geschreven: “Wij hebben eervolle opruststelling gegeven Claudius Livianus prefect van de rechtbank heeft medeondertekend de 14 van de calendae van februari onder het consulaat van Gallus en Bradua.” Op de achterzijde van het tablet staan de namen van de getuigen.
Moderne bezoekers
De grotten van Han staan bekend als een van de grootste grottencomplexen in Europa. Jaarlijks ontvangen zij honderdduizenden bezoekers. Met een historische tram worden de toeristen naar de ingang van de grot gebracht om vervolgens te voet en in gezelschap van een gids bijna twee kilometer door het grottenstelsel af te leggen.
Al in de 18e eeuw waren de grotten van Han een toeristische trekpleister. Het bezoek was in die tijd wellicht spannender dan tegenwoordig aangezien er nog geen aangelegde paden en trappen waren en de verlichting met behulp van fakkels gebeurde. Eind 19e eeuw werden de grotten voorzien van elektrisch licht en kort daarop werd een reclamecampagne op touw gezet om meer bezoekers te trekken. Ook de voorwerpen die deze bezoekers achterlieten, hebben een plekje gekregen in Prehistohan. Het gaat om muntstukken, pijpen en olielampen.
Vandaag de dag is het archeologisch onderzoek in de grotten van Han nog steeds gaande, onder leiding van het Centre de Recherches Archéologiques Fluviales. Wie weet welke verrassende vondsten nog meer boven water komen.
Bronnen
Tentoonstelling PrehistoHan in Han-sur-Lesse
PrehistoHan (uitgave van de gelijknamige tentoonstelling)
Wikipedia
