Afgelopen zomer (juli/aug 2018) trokken mijn vrouw en ik met de caravan door Zuid-Frankrijk. Tot onze grote verrassing ontdekten we, al toerend door het Franse land, in Vaour een schitterend hunebed, of zoals de Fransen het noemen: “un dolmen”.
Historisch gebied
Het gehucht Vaour (ongeveer 400 inwoners) ligt in het departement Tarn in de Midi-Pyreneeën, regio Occitanië, temidden van vele andere schilderachtige plaatsjes als Penne, Saint-Antonin-Noble-Val en Puycelsi. De meeste dorpjes waren ooit bastions van de hugenoten (rond 1600). Het is een gebied met een rijke historie. De katharen hebben er lang standgehouden (Monségur! 1244). Vele dramatische gebeurtenissen hebben in deze streek plaatsgevonden. Er valt daar veel te zien en te bewonderen. Op een afgelegen heuvel vlakbij Vaour zijn sporen gevonden van een keltische offerplaats. Deze mythische heuvel werd door de Heren van de plaats Penne aan de Orde van Tempeliers geschonken en zo ontstond het plaatsje Vaour. Een merkwaardig en opmerkelijk gegeven is dat tijdens de Albigenzische kruistochten tegen de katharen de strijdlustige Tempeliers volledig neutraal en afzijdig bleven. Dat maakt deze streek zo boeiend. In een stad als Montpellier bijvoorbeeld was werkelijk sprake van een compleet harmonieuze multiculturele samenleving: katharen, joden, christenen en islamieten leefden er volstrekt verdraagzaam samen…De inquisitie heeft uiteindelijk alles verwoest.
De dolmen “Peyrelevade”
De verrassing van die (zoveelste!) zomerse dag was de dolmen van Vaour! Een megalithisch bouwwerk van ver voor de tijd van de katharen en hugenoten: nieuwe steentijd, ruim 5000 jaar geleden….
Mijn nieuwsgierigheid was ogenblikkelijk gewekt en we zijn subiet uit de auto gestapt om het hunebed, de “dolmen”, goed te bekijken en te fotograferen.
Frankrijk telt nog ongeveer 4.500 dolmens. In de Aveyron zijn er nog zo’n 1.000, in de Ardèche ongeveer 800, Poitou-Charentes en Languedoc zo’n 700 en in de Provence ongeveer 100.
De Fransen noemen een hunebed een “dolmen”; de term “dolmen” is afgeleid van het Bretonse “tol”(tafel) en “men”(steen); denk aan de term menhir, uit het Bretonse “men”(steen) en “hir” (lang). Een “menhir” is een grote, niet behouwen rechtopstaande steen.
De oud-Occitaanse naam is “Peìra Levada” waarbij “Peìra” staat voor steen en “Levada” voor optillen: de opgetilde steen dus.
Gebarsten deksteen
De dolmen van Vaour (om die benaming maar vast te houden) is de grootste van het departement Tarn. Het heeft slechts 1 deksteen met een lengte van 4 meter en een breedte van 2,90 meter. De deksteen is 50 à 60 cm dik en weegt ongeveer 20 ton. Helaas is de steen gebroken. Men vermoedt dat dit in een grijs verleden door de hitte als gevolg van brandstichting veroorzaakt is.
Een deel van de grote deksteen is in het verleden verzakt, zoals op onderstaande foto uit 1899 goed te zien is:
http://www.sppef.fr/2017/12/12/pour-une-mise-en-valeur-des-abords-du-dolmen-de-vaour-tarn/.
In de jaren 80 van de vorige eeuw heeft men 4 nieuwe draagstenen aangebracht om het ernstig verzakte gedeelte van de deksteen weer overeind te krijgen en recht te zetten en zo de verzakking tegen te gaan en er tevens voor te zorgen dat de steen gestut werd. Dat is op onderstaande foto goed te zien.
Hieronder een foto van vóór het plaatsen van de nieuwe draagstenen/”stutstenen”.
En een foto met de nieuw geplaatste draagstenen/”stutstenen”:
De oorspronkelijke, rechthoekige kamer met een afmeting van 3,5 bij 1,20 meter is door de intern geplaatste stenen een stuk kleiner geworden. De ingang van de kamer is zuidoostelijk georiënteerd (135°). De bodem van de kamer is voorzien van een betonnen vloer zodat eronder niet (meer) gegraven kan worden.
Een indruk van de kamer met daarin goed zichtbaar de nieuwe stenen:
Verdwenen dekheuvel
De dolmen was bedekt door een dekheuvel (tumulus). In de jaren 90 van de vorige eeuw bracht een toevallige ontdekking resten van de oorspronkelijke dekheuvel aan het licht. Deze ontdekking was de opmaat voor een opgraving in 1994 door Bernard Pajot (in 1984 heeft Jean Lautier al onderzoek verricht) die duidelijk maakte dat de dekheuvel trapezevormig geweest moet zijn met een breedte van 8 meter.
Rond de dolmen zijn de resten van de dekheuvel nog goed zichtbaar.
De heuvel bestond uit een grote berg stenen met zand.
De plaats van de dekheuvel is nu voorzien van grind om het “schatgraven” door onbevoegden tegen te gaan. Evenwel is er in het verleden veel gespit en gewroet. Het uiteinde van de oorspronkelijke heuvel liep door tot over de weg (van Roussayolles naar Vaour) die aan de achterkant zichtbaar is. De dolmen ligt in het centrum van de rotonde die in de jaren 60 van de vorige eeuw is aangelegd.
Grappig is het te weten dat de mensen in vroeger tijden de dolmen aanduidden als “La jayantière” ofwel –in het Nederlands – de gigant, de reuzin. Met dacht, zoals “onze” dominee Picardt (1600-1670), dat reuzen de dolmen gebouwd hadden om er jonge meisjes op te offeren.
De dolmen anno 2018
Ondanks het feit dat de dolmen van Vaour in 1889 de status van “Monument Historique” heeft verkregen, wordt er met de dolmen en de directe omgeving ervan niet bepaald zorgvuldig of eerbiedig omgesprongen; alleen al de aanleg van een weg dwars over de dekheuvel! De braakliggende stukken grond langs de rotonde worden als illegale vuilstort gebruikt. Een poging om de dolmen verantwoord te restaureren is op niets uitgelopen.
Op een toeristische site staat letterlijk: “Si vous le pouvez, montez sur la table (!) pour élargir ce magnifique point d’observation sur la campagne environnante” ofwel: “Als u kunt, klim op de deksteen om een ruimere blik op het omringende landschap te krijgen…”
Wat dat aangaat kunnen de Fransen nog wat van ons leren:
Zie ook: www.sppef.fr
Adres
Dolmen de Vaour, “Peyrelevade”
81140 Vaour
Frankrijk
