Sint-Janskruid (Hypericum perforatum) behoort tot een andere familie (Hypericaceae) dan de beide boven beschreven planten. Het kruid bloeit rond het Sint-Jansfeest op 24 juni. Zij komt voor op droge, grazige, voedselrijke plaatsen in wegbermen en in struikgewas. De bloeitijd is van juni tot september met gele bloemen in kelken, het blad is lancetvormig, spits en heeft een gave rand.
Legendes
Er zijn veel legendes verbonden aan Sint-Janskruid. Het is vernoemd naar Sint Jan de Heilige van het Licht. De rode olie die de plant bevat heeft tot veel legendevorming geleid, bij de Germanen werd het beschouwd als het bloed van Baldur, de Germaanse God van de Natuur, de Zomer en het Licht, maar ook als het bloed van Wodan nadat hij door een everzwijn was verwond. Aan het kruid werden allerlei magische krachten toegedicht. Het werd bijvoorbeeld op daken gebonden om te beschermen tegen onweer. Een vruchtbaarheidsritueel was dat een vrouw die graag kinderen wilde het kruid op Midzomernacht naakt moest plukken. Volgens overleveringen werd Sint-Janskruid vroeger ook gebruikt als afweerkruid om zich te beschermen tegen hekserij, magie en andere gevaren.
Gebruik Sint-Janskruid als grondstof
In de prehistorie is het mogelijk een verfstof geweest, tevens een gele kleurstof (JOOSTEN 2012). Voor de rest lijkt het vooral voor medicinale doeleinden te zijn gebruikt.
Eetbaar?
Van maart tot mei zijn de toppen en bladeren lekker in salades, maar ook eiergerechten, soepen, stamppotten, quiches en kruidenspreads. Van april tot juli kunnen de bladeren en toppen als smaakmaker worden gebruikt in alcoholische dranken (bier, wijn, likeuren, schnapps) en thee
(FLEISCHHAUER, ET.AL., 2017, pp. 62-63).
De bloemen zijn van april tot juni te plukken en kunnen als decoratie gebruikt worden, maar ook als smaakmaker en kleurgever van olie en groenten. De gele bloemen moeten voorzichtig worden geoogst, want bij pletten, inmaken en koken komt een rode kleurstof vrij
(FLEISCHHAUER, ET.AL., 2017, pp. 62-63).
De bloemen zijn zoet van smaak en de plant proeft kruidig en aromatisch – vergelijkbaar met zwarte thee (FLEISCHHAUER, ET.AL., 2017, pp. 62-63).
Geneesmiddel?
De inhoudsstoffen van Sint-Janskruid zijn: flavonoiden, looistoffen, etherische olie, anthocyaan (FLEISCHHAUER, ET.AL., 2017, pp. 62-63). Hypericine en hyperforine zijn twee flavonoiden die in de plant te vinden zijn. De belangrijkste psychoactieve stoffen in Sint-Janskruid zijn hypericine, pseudohypericine en hyperforine.
De plant wordt in diverse geneesmiddelen verwerkt en wordt toegepast bij angsten, nervositeit en depressie (FLEISCHHAUER, ET.AL., 2017, pp. 62-63). In de volksgeneeskunde wordt er thee van gemaakt tegen klachten galblaas, lever en maag. De olie helpt uitwendig bij wanden, verbranding, gewrichtspijn en tandpijn en inwendig bij maagzweren. als bijwerking kent de plant dat de huid gevoelig wordt voor licht, waardoor de huid eerder verbrand. Ook kan het medicijnen beinvloeden dat deze minder goed helpen. De stof hypericine wordt ingezet bij HIV door de antivirale werking.
Sint-Janskruid is al lang in gebruik als geneeskrachtig kruid en is tegenwoordig als plantaardig antidepressivum (Hyperiplant® VSM Geneesmiddelen) verkrijgbaar. Het is door het Nederlandse College van Geneesmiddelen (CBG) geregistreerd als medicijn tegen milde of matige depressie. Zij remmen de neuronale heropname van serotonine, noradrenaline, dopamine, GABA en L-glutamaat. Zeker voor plantaardige geneesmiddelen is er opvallend veel wetenschappelijk onderzoek naar de werking en effectiviteit van Sint-Janskruid verricht. Onderzoek bij mensen met een zware depressie liet geen effect zien, maar onderzoeken bij mensen met mildere depressies toonden wel effectiviteit. Een Cochrane Review, waarbij de resultaten van meerdere studies worden betrokken in de analyse, toonde aan dat het effectiever was dan placebo en even effectief als tricyclische antidepressiva. Vergelijkingen met moderne selectieve serotonine-heropnameremmers (SSRI’s) tonen echter geen eensluidende resultaten aan, zodat hierover geen conclusies kunnen worden getrokken. Sint-Janskruid wordt ook gebruikt als middel tegen stress en slapeloosheid, maar kan net als sommige reguliere antidepressiva ook juist leiden tot slapeloosheid. Sint-Janskruid wordt dan ook niet aanbevolen bij primaire slapeloosheid. De olie kan gebruikt worden bij brandwonden en zonnebrand. In het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde werd in 2005 een casus gepresenteerd waarbij een gebruiker van Sint-Janskruid suïcidale en agressieve gedachten kreeg, mogelijk door het gebruik ervan.
Dat Sint-Janskruid medicinaal actieve stoffen bevat blijkt ook uit het feit dat het de werking van het leverenzym cytochroom P450 versterkt waardoor bepaalde medicijnen die ook gebruik maken van dit systeem versneld worden afgebroken en dus minder effectief worden. Interactie is mogelijk met medicijnen zoals de anticonceptiepil, medicijnen tegen afstoting na een orgaantransplantatie, antistollingsmiddelen, anti-epileptica (fenobarbital, fenytoïne), theofylline (luchtwegverwijder welke niet veel meer wordt gebruikt), digoxine, hivremmers en maagzuurremmers (bijv. omeprazol).
Sint-Janskruid wordt over het algemeen goed verdragen, maar zoals ieder medicijn komen bijwerkingen voor (maag-darmklachten, huidverkleuringen, moeheid, rusteloosheid, duizeligheid, hoofdpijn, slapeloosheid, droge mond, roodheid van de huid door Uv-licht).
Bronnen
Wikipedia. Jacobskruiskruid, Boerenwormkruid, Sint-janskruid
HOFMAN, J.D.D., 2016. Kwartaalblad Het Drentse Landschap 90; juni 2016: 14-15.
St. John’s wort for treating depression.
NANYAKKARA, P.W., ET.AL., 2005. Suïcidale en agressieve gedachten bij gebruik van hyperiumppreparaat (Sint-Janskruid). Nederlands Tijdschrift Geneeskunde 2005; 149:1347-9.
SUOMI, P., 2001. A Dyer’s Walk. 2007-05-13.
SUMNER, J., 2004. American Household Botany: A History of Useful Plants, 1620–1900. Portland, Or: Timber Press.
Door Eric Duiverman en Nadine Lemmers
