Bornholm is een klein maar veelzijdig eiland in de zuidelijke Oostzee. Het bezit een uitbundige natuur, zowel levend als ‘dood’. Met dode natuur bedoelen we de rotsbodem. Deze bezit een gevarieerde opbouw en dateert uit eencgrijs verleden. Op een ondergrond van harde rotsgesteenten heeft zich in de loop van de tijd een boeiende levende natuur kunnen vestigen, inclusief de Deense bewoners.
Een groot gedeelte van Bornholm bestaat uit oeroude Precambrische gesteenten die een slordige 1200 miljoen jaar geleden zijn ontstaan tijdens een gebergtevorming. Van het oorspronkelijke hooggebergte is op Bornholm en trouwens ook noordelijker in Zweden weinig meer over. Alleen de ‘wortels’ resteren. Deze vormen het huidige oppervlak van het eiland.
Gesteenten als graniet en overgangsvormen naar gneis – een metamorf gesteente – komen we overal op het eiland tegen. Alleen het zuiden van Bornholm is een totaal andere wereld. Het reliëf, begroeiing en ook het landgebruik verschilt enorm van elkaar. Over het eiland loopt van oost naar west een oude aardbreuk. Deze aardbreuk scheidt letterlijk twee werelden. Ten noorden ervan vinden we de zeer oude granietgesteenten van het oer-continent Baltica, waar Zweden, Finland en Rusland deel van uitmaken, ten zuiden komen veel jongere gesteenten voor. Geologisch gezien is dit een tegen Bornholm aangeplakt vreemd stuk land met veel jongere gesteenten.
Vlak bij deze grens, zuidelijk van de plaats Aakirkeby, ligt het nieuwe belevingscentrum ‘Natur Bornholm’. Het is een prachtig nieuw museum waar men over alles wat het eiland aan natuur biedt wordt geïnformeerd. Dit laatste op een bijzondere en ook voor kinderen aanschouwelijke, speelse manier.
Rechts van het toegangspad naar het museum ligt op een helling een klein gebiedje met kale rotsen. Deze zijn door ijstijdgletsjers in de laatste ijstijd afgeschuurd en glad geslepen. Deze rotsbulten zijn een bezoekje waard. Ze zijn makkelijk beloopbaar. Het gesteente waar de rotspartij uit bestaat is namelijk heel bijzonder. Het is schriftgraniet.
Schriftgraniet is een bijzondere vorm van graniet. Het is voornamelijk uit twee mineraalsoorten opgebouwd. Het kleurige bestanddeel is veldspaat. De veldspaat is doordrongen/vermengd met grijzige kwarts. Vooral de wijze waarop kwarts met de veldspaat is vergroeid is bijzonder. Op bepaalde rotsoppervlakken zijn van dichtbij vele honderden donkergrijze figuurtjes te zien die op lettertekens lijken. Je herkent er letters in als een j, l, i, m, c, o, p. De naam schriftgraniet is daarom niet slecht gekozen. Geologisch gezien is het een uniek object.
De variatie aan schriftfiguren is bijzonder groot. Het vermoeden is dat het bekende runenschrift van de oude Scandinaviërs op de kwartsfiguurtjes in schriftgraniet is gebaseerd. Men beschouwde de lettertekens als boodschappen van de goden.
Ook in Drenthe kun je schriftgraniet vinden tussen de zwerfstenen. Sommige hiervan komen ongetwijfeld uit Bornholm. In de keientuin bij het Hunebedcentrum liggen zwerfstenen waar stukken schriftgraniet in te vinden zijn.
