Inleiding
Archeologen
vonden gereedschap van de mammoetjagers (Neanderthalers) in Nederland, maar
nooit de botten van deze mensen. In 2001 werd een stukje schedel gevonden – de
eerste neanderthaler. In 2009 presenteerde minister Plasterk (OCW) een fragment
van een schedel. Onderzoek heeft uitgewezen dat het de tot nu toe oudste vondst
van menselijke resten in Nederland is. En wat het nog specialer maakt: het gaat
hier niet om de moderne mens, maar om een Neanderthaler oftewel een mammoetjager.
Het fossiel kreeg de bijnaam “Krijn”.
Hoofdgroep
Mensen uit de prehistorie / Mammoetjagers
Waar is het fragment gevonden en wie heeft
het gevonden?
Het schedelfragment bestaat uit een wenkbrauwboog
met een stuk van het voorhoofd. Het werd door een schelpenzuiger opgevist uit
het Middeldiep, een gebied in de Noordzee ongeveer 15 km voor de Zeeuwse kust.
Dit gebied lag in de tijd dat Krijn leefde – de laatste ijstijd – droog. Er lag
zoveel water in de ijskappen op aarde opgeslagen dat wereldwijd de zeespiegel
meer dan 100 meter lager lag. Je kon van Maastricht naar Londen lopen, aldus
Luc Amkreutz, conservator van het Rijksmuseum van Oudheden.
Het
fragment werd in 2001 gevonden door amateurpaleontoloog Luc Anthonis in het
afval van een schelpenzuiger.
Wie heeft er onderzoek gedaan op echtheid en
de datering?
Medewerkers van de Universiteit van Leiden hebben
samen met de medewerkers van het Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology
in Leipzig het stuk bot gezamenlijk onderzocht. Ze vergeleken het bot onder
andere met andere schedels van Neanderthalers. Hieruit bleek dat Krijn
waarschijnlijk een jonge man was. De wenkbrauwboog doet denken aan die van een
man en sommige niet dicht gegroeide schedelnaden wijzen op een jonger mens.
Ook is het bot chemisch geanalyseerd, hieruit is gebleken dat Krijn veel vlees heeft gegeten. Een kleine holte in de schedel is geanalyseerd en hieruit ontdekten de onderzoekers dat Krijn een goedaardige tumor in zijn hoofd gehad moet hebben. Hij is niet aan deze tumor overleden.
Uit welke tijd komt het fragment?
Het fragment is naar schatting tussen de 90.000 en 35.000 jaar oud en hierbij dus te plaatsen in de oude steentijd.
Verder onderzoek naar het fragment:
In Leipzig hebben ze een reconstructie gemaakt van hoe de complete schedel van Krijn eruit gezien moet hebben. Ze hebben hiervoor een CT scan gemaakt van een Franse Neanderthaler schedel. Hier hebben ze het botfragment virtueel ‘ingeplakt’ en door het gespiegeld te kopiëren konden ze dat zowel links als rechts doen.
Waar is het object te bekijken?
Het schedelfragment is te bekijken in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, bij de vaste tentoonstelling: Archeologie van Nederland.
Bezoekadres:
Rijksmuseum van Oudheden
Rapenburg 28
2311 EW Leiden
Zijn
er soortgelijke vondsten gedaan?
In
Nederland is dit de oudste vondst. Er zijn wel andere botfragmenten gevonden
maar die zijn van latere datering en van de moderne mens. Het oudste complete
skelet is tijdens de aanleg van de Betuwelijn gevonden bij
Hardinxveld-Giessendam (7.500 – 7.000 jaar oud). Het is een skelet van een
vrouw die Trijntje genoemd is.
Literatuur
HUBLIN, J.-J. et al. (2009), Out of the North Sea: the Zeeland Ridges Neanderthal, in: Journal of Human Evolution 57/6, December 2009, pp. 777-785
https://www.archeologieopdekaart.nl/oude-steentijd/noordzee/pointofinterest/detail
