Stenen zoeken is een boeiende bezigheid. Het vinden van een zeldzaam type gidsgesteente of een kei met een bijzonder fraaie structuur geeft dikwijls een gevoel van opwinding. Minder bekend is dat je in zwerfstenen ook fraaie fossielen kunt vinden.
In de grindhopen van zandwinningsbedrijven in ons land kom je talloze fossielen tegen. De meeste fossielen zijn verkiezeld. In het midden en zuiden van ons land zijn deze afkomstig uit westen van Duitsland, België en Noord-Frankrijk, het stroomgebied van Maas en Rijn. In het oosten en noordoosten van ons land komen in de ondergrond ook rivierafzettingen voor zandafzettingen afkomstig uit Scandinavië en Noordwest-Rusland. Hierin komt weliswaar veel minder grind voor, maar de fossielen die er in te vinden zijn, zijn bijzonder fraai en welhaast legendarisch. Denk maar aan de prachtige, ronde sponzen en koralen als Aulocopium, Astylospongia, Carpospongia,Proheliolites en Paleoavosites, om maar enkele te noemen.
Ook het Scandinavische landijs heeft in de Saale-ijstijd voor fossielen gezorgd. Nadat aan het eind het eind van Saalien het ijs uit ons land verdween, bleef een wisselend dik pakket gletsjerpuin achter. Dit bestond uit een mengsel van klei, zand, grind en stenen. Dit noemen we keileem. Keileem komt vooral veel in het noorden van ons land in de bodem voor.
Naast granieten, gneizen en zandstenen bevat keileem op sommige plaatsen veel kalkstenen met fossielen. De stenen zijn van Ordovicische, Silurische en Devonische ouderdom. Deze kalkstenen zijn door het landijs meegevoerd uit geërodeerde kalksteenafzettingen in het noordoosten van de Oostzee bij Estland. Ook uit Zuid-Zweden en van de bodem van de aangrenzende Oostzee zijn veel kalkstenen naar ons land vervoerd.
Ook elders in Noord- en Oost-Nederland zijn op talrijke plaatsen kalkzwerfstenen in de bodem aangetoond. Jammer genoeg zijn deze meestal onbereikbaar of de locaties zijn niet (langer) toegankelijk. We hoeven maar te denken aan vindplaatsen in Twente, de Noordoostpolder en in Gaasterland.
Naast kalkstenen zijn ook bijzonder veel vuurstenen in ons land terecht gekomen. Vuursteen vormt onregelmatige knollen, platen en pijpen in wit krijtgesteente. Ze zijn afkomstig uit krijtafzettingen in het zuiden van Zweden, Denemarken en de zuidelijk Oostzee. Vuurstenen in Midden- en Zuid-Nederland zijn afkomstig uit krijtafzettingen in Zuid-Limburg en België.
Vuursteen bestaat voornamelijk uit kiezel en is behalve keihard ook goed bestand tegen chemische verwering (oplossing). Dit maakt dat op talloze plaatsen in zandig Nederland grind- en zwerfstenen van vuursteen te vinden zijn.
Vuursteen is bijzonder rijk aan fossielen. Met name mosdiertjes (bryozoën) zitten er veel in. Vrijwel ieder stukje vuursteen bevat er tientallen, want ze zijn klein, maar wel ongelooflijk gevariëerd. In zuidelijke vuursteen zul je deze kleine bryozoëntakjes niet tegenkomen. Het bekendst als vuursteenvondst zijn wel de opvallende rondachtige zeeëgels. Deze worden vaak los gevonden. In onderstaande artikelen wordt nader ingegaan op de verschillende groepen zwerfsteenfossielen en waar je deze kunt vinden.
Tekst en foto’s Harry Huisman
