Maak van een hoorn een blaashoorn

Geplaatst door

1553

Introductie

De blaashoorn is de voorganger van de meeste blaasinstrumenten. Het concept is simpel, blaas door een (natuurlijke) hoorn om een galmend geluid te creëren. Ondertussen kennen we vele variaties, zoals de trompet, Franse hoorn, midwinterhoorn, etc. Deze instrumenten worden op gelijkmatige wijze bespeeld. Toch is de simpele blaashoorn een van de oudste instrumenten die we kennen. Wanneer er geblazen wordt door de hoorn afkomstig van een dier vormt er een uniek geluid dat toch onmiskenbaar afkomstig is van een natuurlijke hoorn. In dit artikel zal het maken van dit instrument beschreven worden. Een blaashoorn maken is gelukkig niet heel moeilijk, dus iedereen kan een poging wagen.

(Een kleine waarschuwing: het bewerken van een hoorn stinkt nogal. Ook is het stof slecht voor je longen. Draag voor de zekerheid een masker.)

Een hoorn als blaasinstrument. David Palazón, Tatoli Ba Kultura [CC BY-SA (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)].

Werking

Even kort wat over hoe een blaashoorn werkt. Door de lippen te spannen en vervolgens te blazen, wordt lucht door de hoorn gekaatst. Doordat de lucht kaatsend door de hoorn loopt en de hoorn steeds breder wordt ontstaat het klassieke geluid (zie de afbeelding).

Om dit geluid te maken is het belangrijk dat er op deze speciale wijze geblazen wordt, anders loopt de lucht rechtstreeks door de hoorn en krijg je geen geluid. De manier waarop je blaast is hetzelfde als de techniek van een trompetspeler. Om dit onder de knie te krijgen is voor veel mensen best lastig, daarom kan je ook proberen om het mondstuk in de hoek van je mond te zetten. Voor veel mensen is dit namelijk makkelijker. Het belangrijke is dat er een goede afsluiting tussen je lippen en de hoorn zit zodat er geen lucht ontsnapt.

Om een sterker geluid te creëren wordt er vaak een speciaal mondstuk gebruikt. Dit kan in de hoorn zelf gemaakt worden, maar het kan ook met behulp van een apart mondstukje van metaal. Deze mondstukken zorgen via een vernauwing ervoor dat de lucht meer botst.

Benodigdheden

Hoorn (bijvoorbeeld een koeienhoorn)
Zaag
Boor
Scherp mes
Optioneel:
Vijl
Schuurpapier
Polijst set
Trompet/Franse hoorn mondstuk

Extra: de Sjofar, een eeuwenoud Joods instrument, is eigenlijk een soort blaashoorn gemaakt van ritueel reine dieren zoals de antilope of ram (User:Olve Utne, processing by User:MathKnight [CC BY-SA (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5)]).

Stap 1: De selectie van de hoorn

Voordat je een blaashoorn kan maken ben je natuurlijk een hoorn nodig. Deze hoorn kan van vrijwel elk dier zijn dat een hoorn heeft, maar het makkelijkste (en vaak goedkoopste) is een koeienhoorn. De hoorn in de voorbeelden is van een Schotse Hooglander koe en is dan ook lekker groot. Des te langer de hoorn, des te beter het geluid. Ook de diameter van het uiteinde en de dikte van de hoorn hebben invloed op het geluid. Kortom: elke hoorn heeft een uniek geluid. Dat gezegd hebbende, waar je voornamelijk naar op zoek bent is een redelijk lange hoorn, als de hoorn namelijk te kort is kan het geluid niet bepaald plezant zijn en kan het heel moeilijk zijn om een goed mondstukje in de hoorn te maken. Nou moet je wel een heel korte hoorn hebben voordat dit het geval is, maar houd er rekening mee. Dit kan soms wel worden opgelost doormiddel van een apart metalen mondstukje. Let er ook op dat de hoorn geen ernstige beschadigingen bezit. Als de hoorn doorbroken is heb je een probleem. Tot slot is het verstandig om een hoorn te zoeken die een vrij dik punt heeft, zodat je er een goed mondstuk in kan snijden (ongeacht of je voor het meer complexere mondstuk gaat of niet). Anders kan je je lippen niet goed afsluiten of lukt het niet om erin te blazen. Dit is niet nodig als je een apart metalen mondstuk gebruikt

Links: de Schotse hooglander hoorn die als voorbeeld gebruikt wordt.

Stap 2: gladmaken van de hoorn (knife polish)

De hoorn die je hebt bemachtigd kan al vrij glad zijn, of juist heel ruw. De keuze is nu of je hem glad/gladder wilt maken. Sommigen hoorns laat ik vrij ruw en andere juist compleet glad. Dit is een kwestie van smaak. Ik gebruik zelf een scherp mes om de hoorn glad te maken (wordt ook wel een knife polish genoemd). Ook kan je een stuk schraapstaal (cabinet scraper) of een verfkrabber gebruiken. De gladheid wordt bereikt door met het mes laagjes van de hoorn af te schrapen. Zet het mes gekanteld neer en trek of duw het met een beetje druk over de lengte van de hoorn. Omdat de hoorn rond is kan je steeds maar een klein beetje schrapen. Dit proces kan afhankelijk van hoe ruw en groot de hoorn is ongeveer een halfuur tot tweeëneenhalf uur duren. Dit is een kwestie van geduld. Probeer niet in de hoorn te snijden met het mes. Gebeurd dat wel, geen paniek: ga met de mes over de snede heen totdat deze weg is. Je moet voor jezelf bepalen wanneer je klaar bent met het schrapen.

Stap 3: Het mondstuk

Het is tijd om ruimte te maken voor het mondstuk. Neem eerst een touw of een stukje ijzerdraad en plaats dit in de hoorn (waarmee je meet is niet heel interessant). Leg dit langs de binnenkant van de hoorn en markeer tot hoever het touw erin zit. Haal het er vervolgens weer uit en leg dit langs de buitenkant van de hoorn om te zien tot hoever je hoorn hol is.
Zodra je weet tot hoever je hoorn hol is, moet je een keuze maken: of je zaagt de punt van de hoorn zover af dat je meteen een gat hebt, of je zaagt er minder af om een speciaal mondstukje erin te maken. Als je een metalen mondstukje wilt gebruiken moet je sowieso een massief stuk overlaten om deze precies vast te zetten. Het voordeel van een speciaal mondstukje (vooral van een aparte metalen) is dat je er een mooier, voller geluid uit kan krijgen en dat het mondstuk precies gevormd kan worden zoals je zelf wilt. Het nadeel is natuurlijk dat dit moeilijker is en dat afhankelijk van je hoorn misschien niet eens mogelijk is. Dat gezegd hebbende, een blaashoorn zonder een ingebouwd mondstukje kan nog steeds mooie geluiden maken. In het voorbeeld maak ik wel een mondstukje van de hoorn zelf. Dit kan goed omdat de punt van de hoorn vrij dik is.

Als je een mondstuk erin maakt, moet er eerst een gat geboord worden. Probeer met een boor zo dicht mogelijk in het midden een gat te boren totdat je de holte bereikt. Zoals je in het voorbeeld kan zien zat ik er net naast. Pas op dat je niet te ver doorschiet en de hoorn aan de binnenkant beschadigd. De diameter van dit gat is een beetje afhankelijk van de hoorn, maar een redelijk goede aanname is zo rond de 9mm. Zodra je erdoor heen bent is het tijd om het mondstukje te maken zodat je de hoorn goed tegen je lippen kan zetten. Anders wordt het namelijk erg lastig om op de speciale manier te blazen. Gebruik je mes en begin langzaam de randjes van je luchtgat weg te snijden. Blijf langzaam snijden totdat je een holte krijgt waar je lippen goed in passen. Probeer de hoorn vervolgens uit. Dit zal eerst nog een beetje naar voelen omdat alles nog scherp is. De juiste blaastechniek is door te blazen door gespannen lippen, waardoor je een soort scheetgeluid maakt. Dit kan lastig zijn en veel oefening verwerven. Sommigen vinden het makkelijker om de hoorn tegen de mond van hun hoek te plaatsen.
Als het niet lukt kan het aan een paar dingen liggen: het gat is te klein waardoor de luchtdruk te groot wordt of het mondstuk is niet diep genoeg of sluit niet goed af. Probeer het gat een halve millimeter groter te maken en je mondstuk nog wat beter af te werken. Blijf doorgaan totdat het lukt om er goed in te blazen. Let wel op dat het niet komt door je blaastechniek. Als je het luchtgat te groot boort wordt het geluid zelf luchtig. Probeer ook de scherpe randjes aan de buitenkant van de hoorn eraf te halen. Doe dit met een mes, vijl, schuurpapier of een combinatie van de drie. Het mondstuk moet enigszins comfortabel op je lippen staan. Als afwerking kan je het mondstuk met een stukje schuurpapier glad maken. Zodra dit allemaal af is mag je jezelf feliciteren: je hebt een blaashoorn! Je kan het hierbij laten of hem naar eigen smaak nog versieren of polijsten. Met een mes kan je bijvoorbeeld patronen in de hoorn snijden.

Tip: als je graag een metalen mondstukje wilt, kan je het mondstuk van een trompet of Franse hoorn gebruiken. Deze zijn makkelijk te vinden online. Het voordeel hiervan is dat deze een nog mooier en voller geluid maken dan alleen hoorn. Maak simpelweg het gat met een diameter iets smallen dan het mondstuk en druk het mondstuk in je hoorn. Dit blaast ook aanzienlijk makkelijker. Je kan vervolgens de overgang van hoorn naar mondstuk mooier maken door het bijvoorbeeld met een plaatje koper of messing te bedekken. Ook kan je het uiteinde van de hoorn op dezelfde manier versieren. De hoorn op de bovenste afbeelding hiernaast liep te scherp af en was te klein om op zichzelf een blaashoorn te worden. Met behulp van het mondstukje van een Franse Hoorn is het toch een goed klinkend instrument geworden. De afbeelding in het midden laat de toevoeging van metaal als versiering zien. De onderste afbeelding toont een wat primitievere opties, waarbij het patroon er met een vuursteentje is ingekrast. Ook heeft deze hoorn het mondstuk aan de zijkant van de hoorn zitten. Dit is mogelijk omdat het een vrij grote hoorn is. Het geluid wordt hierdoor niet aangetast.