In de categorie ‘mijn hunebed’ nodigen we mensen uit te schrijven over hun persoonlijke ervaringen met hunebedden. Hier een verhaal van Peter van den Hoek.
Artikel Versie: 24-9-2020
Peter van den Hoek
Als kind maakte ik voor het eerst kennis met de Hunebedden tijdens geschiedenisles op de basisschool. Deze duizenden jaren oude mysterieuze bouwwerken van vele tonnen wegende stenen maakte nogal indruk op mij. Toch duurde het tot aan mijn volwassenheid tot ik ook daadwerkelijk oog in oog met mijn eerste hunebed stond.
Vanaf dat moment begon mijn ontdekkingstocht langs de vele Megalithische (Grote Stenen) Bouwwerken in de wereld. Zo maakte ik kennis met de Piramides, Carnac en Stonehenge en begon me zo steeds meer te ontwikkelen als Archeoastronoom (Archeologische Bouwwerken onderzoeken vanuit Astronomisch oogpunt, dus sterren en planeten). In deze hoedanigheid heb ik een documentaire voor YouTube gemaakt over Carnac¹ en werk ik momenteel aan een documentaire over Stonehenge².
De afgelopen maanden ben ik weer teruggekeerd naar waar mijn avontuur is begonnen, bij de hunebedden van Nederland! In de literatuur hierover is te vinden dat onze hunebedden over het algemeen oost/west zijn georiënteerd met de ingang richting het zuiden.
Ik besloot dit eens na te gaan meten met mijn kompas en kwam tot een verrassende ontdekking: Inderdaad zijn 14 van de 54 hunebedden oost/west uitgelijnd, dus op de Equinoxpunten waar de zon op en onder gaat in de lente en herfst, zie tabel hieronder. Toch zijn de meeste hunebedden en wel 20 stuks uitgelijnd op een andere zonnestand en wel het begin van de vier seizoenen volgens de Keltische indeling van het Zonnejaar!
Dit vraagt natuurlijk om nadere uitleg en die geef ik graag. Om dit goed te kunnen doen moet ik eerst iets vertellen over onze ‘vreemde’ indeling van het Zonnejaar. Dit wordt geen gemakkelijk verhaal, maar wel heel interessant!
Op 21 juni maakt onze zon zijn langste baan aan de hemel. Ter hoogte van onze hunebedden rijst hij boven de horizon uit op 47° in het noordoosten, om vervolgens na een lange dag weer onder te gaan bij 313° in het noordwesten, zie tekening zonnestanden. We noemen dit moment midzomer, maar vieren dan het begin van de zomer. Dit is vreemd te noemen, want feitelijk is de zomer dan al op de helft.
Hetzelfde geldt voor de winter. Op 21 december rijst de zon op bij 130° in het zuidoosten, om na een korte dag onder te gaan bij 230° in het zuidwesten. We vieren dan het begin van de winter terwijl de winter dan al op de helft is.
Halverwege deze uiterste standen komt de zon precies in het oosten op om vervolgens twaalf uur later precies in het westen onder te gaan. Daarom noemen we deze punten de Equinoxen, wat gelijk maken betekent, omdat dag en nacht dan precies even lang zijn.
Omdat dit geen uiterste standen zijn, zoals midzomer en midwinter, passeert de zon dit punt tweemaal per jaar. Beweegt de Zon richting midzomer, dan spreken we van de lente als de zon in dit punt opkomt op 19 maart. Beweegt de zon richting midwinter dan spreken we van de herfst als de zon in dit punt opkomt op 24 september. Pak de tekening van de zonnestanden er maar gerust bij, anders klinkt dit hele verhaal echt als hocus pocus. Wanneer de zon in deze equinox-punten opkomt vieren we het begin van de lente of herfst, maar feitelijk zijn beide seizoenen dan al op de helft. Daarom noem ik deze punten midlente en midherfst.
Vanuit deze zienswijze bekeken beginnen lente en winter wanneer de zon opkomt en ondergaat halverwege midwinter en midlente/-herfst. Beweegt de zon richting midwinter dan spreken we van het begin van de winter wanneer de zon opkomt bij 110° en ondergaat bij 250° op 26 oktober. Beweegt de zon daarentegen richting midzomer dan spreken we van het begin van de lente wanneer de zon opkomt bij 110° en ondergaat bij 250° op 15 februari.
Tenslotte beginnen zomer en herfst volgens deze zienswijze wanneer de zon halverwege midzomer en midlente/-herfst opkomt en ondergaat. Beweegt de zon richting midzomer dan spreken we van het begin van de zomer als de zon opkomt bij 69° en ondergaat bij 291° op 21 april. Beweegt de zon richting midwinter dan spreken we van het begin van de herfst als de zon opkomt bij 69° en ondergaat bij 291° op 22 augustus.
Wanneer we een bouwwerk uitlijnen op een zonnestand, bijvoorbeeld de zonsopgang tijdens midzomer, dan gaat de zon daar een half jaar later en 180° doorgedraaid aan de andere kant onder tijdens midwinter, zie tekening zonnestanden.
Een uitlijning op het begin van een (Keltisch) seizoen wordt nog specialer. Wanneer we een bouwwerk uitlijnen op het begin van één van de seizoenen, dan vangen we in feite de start van alle vier seizoenen in één enkele uitlijning!
Laten we als voorbeeld eens kijken naar hunebed D54, zie plattegrond D54. Deze plattegrond geeft een gedetailleerde weergave van het hunebed zoals Albert van Giffen het in 1918 aantrof.
(Ik ben uiteindelijk dankbaar zijn meetgegevens gaan gebruiken bij mijn onderzoek, omdat ik ze het meest betrouwbaar vind. Er hebben de laatste eeuw nogal wat onderzoeken en restauraties aan hunebedden in Nederland plaatsgevonden, waarbij ik me afvraag of de exacte uitlijning ten opzichte van het noorden behouden is gebleven.)
Terug naar waar we gebleven waren. Waar de zon opkomt aan de oostzijde bij 110° tijdens het begin van de winter op 26 oktober, gaat deze een half jaar later aan de westzijde onder bij 290° tijdens het begin van de zomer op 21 april. Omdat beide punten geen uiterste standen van de zon zijn, passeert deze tweemaal per jaar. Dus het punt dat op de heenweg het begin van de winter markeert tijdens zonsopgang op 26 oktober, verandert daardoor op de terugweg in het punt dat het begin van de lente markeert tijdens zonsopgang op 15 februari. Dit geldt ook voor de andere zijde van het hunebed een half jaar later en 180° doorgedraaid. Het punt dat op de heenweg het begin van de zomer markeert tijdens zonsondergang op 21 april, verandert daardoor op de terugweg in het punt dat het begin van de herfst markeert tijdens zonsondergang op 22 augustus, zie ook tekening zonnestanden.
Zo zijn in de uitlijning van de hunebedden van Nederland de volgende acht Keltische Zonnefeesten terug te vinden, zie tabel:
– Begin Winter (Samhain) / Zomer (Beltain) / Lente (Imbolc) / Herfst (Lughnasadh) 20 x
– Mid. Lente (Ostara) / Herfst (Mabon) 14 x
– Mid. Zomer (Litha) / Winter (Joel) 2 x
——- +
Totaal 36 x
Alle acht (Keltische) Zonnefeesten vastgelegd in steen! Dat is toch wel bijzonder te noemen. Naar mijn mening kunnen we hieruit opmaken dat de Hunebedbouwers of de mensen van de Trechterbeker-cultuur deze Zonnefeesten ook vierden. Deze feesten zijn dus vermoedelijk veel ouder dan de Kelten! Zou het zo kunnen zijn dat ze van de Trechterbeker-cultuur, of breder Megalitische-cultuur, via de Grafheuvel-cultuur bij de Keltische-cultuur terecht kwamen? Of ontdekten beide culturen los van elkaar deze belangrijke Zonnestanden, omdat dat van groot belang was voor de landbouw? Zekerheid zullen we hier vermoedelijk nooit over krijgen omdat er simpelweg geen geschreven documenten bestaan totdat de Kelten in het vizier kwamen. Van de Kelten weten we het wel zeker en daarom neem ik deze cultuur als uitgangspunt om een poging te wagen verder terug te kijken!
Voor de Kelten was het belangrijkste Zonnefeest het begin van de winter dat zij Samhain (uitspraak: So-wen) noemde en waarmee het Keltisch Nieuwjaar begon.
Voor de Kelten begon alles vanuit het donker. ‘De Kelten rekenen in nachten en in winters’ schreef Julius Caesar. Ze lieten hun dagen beginnen na zonsondergang en hun winter startte met Samhain. Het begin van een nieuwe jaarronde en dus een zeer belangrijk moment in het jaar.
Over dit feest wordt vanuit de Esoterie het volgende gezegd: ‘In deze periode is de sluier tussen de Geestelijke Wereld en de Fysieke Wereld het dunst, zodat er een uitwisseling kan plaatsvinden!’ Dit was voor hen het moment in het jaar om contact te leggen met hun Voorouders en hen zo te eren. Dit maakte het feest voor hen zo belangrijk! Zouden de Hunebedbouwers van Nederland om deze reden de meeste hunebedden (20 stuks) in deze richting hebben uitgelijnd?
Niet alleen in Nederland bleek dit een belangrijke uitlijning te zijn. Bij de ‘Hill of Tara’ in Ierland is een hunebed (Mound of the Hostages) te vinden met precies dezelfde uitlijning. Dit geldt ook voor een hunebed (Dolmen de Kercado) in het Bretonse Carnac, dat ruim 1000 jaar ouder lijkt te zijn dan de hunebedden in Nederland. Tijdens het begin van de winter (Samhain) en lente (Imbolc) verlicht de opgaande zon via de ingang aan de oostzijde het interieur van beide hunebedden. Verrassend genoeg zijn beide hunebedden door een andere Megalithische-cultuur gebouwd.
Vandaag de dag wordt het Halloween-feest gevierd op de laatste dag van oktober, precies vijf dagen na 26 oktober. Dit feest heeft het Christendom dus overgenomen van de oude Kelten. Dit ingelijfde feest duurt bij ons, net als bij de Kelten ook drie dagen.
Op 31 oktober vieren wij Halloween om alle kwade geesten weg te jagen. De dag erna op 1 november eren we alle Heiligen met Allerheiligen. Tenslotte gedenken wij op 2 november met Allerzielen de gestorvenen om ons heen door bijvoorbeeld een kaarsje voor ze aan te steken. Eigenlijk doen wij zo ook aan een soort van Voorouderverering, net als de Kelten!
Maar waarom zitten er dan vijf dagen verschil tussen het werkelijke moment dat de zon opkomt halverwege midwinter en midlente/-herfst op 26 oktober en het moment dat we dit vieren op 31 oktober? Dit heeft volgens mij alles te maken met de invoering van onze huidige kalender door de Romeinen (Juliaanse Kalender). De Hunebedbouwers en Kelten werkte oorspronkelijk helemaal niet met deze kalender omdat ze respectievelijk zo’n 3000/400 jaar eerder leefden. Zij vierde naar mijn mening hun feest voor de invoering van de Juliaanse Kalender gewoon op onze huidige datum van 26 oktober.
Hetzelfde geldt naar mijn idee voor het Keltische Beltain (uitspraak: Belteen). Hiermee vieren de Kelten nu het begin van de zomer op de laatste avond van april. Naar de zon kijkend vindt dit moment eigenlijk op 21 april plaats, dus negen dagen eerder dan 30 april. Ik geloof dat ook deze datum is verschoven met de invoering van de Romeinse kalender.
Naar mijn mening zijn de hunebedden van Nederland dus veel meer dan gewoon graven. Het waren plekken waar belangrijke Zonnestanden en -feesten werden gevierd, net als bij de Kelten, omdat maar liefst 36 van de 54 hunebedden zijn uitgelijnd op één van deze Zonnestanden, zie tabel. Dit is omgerekend 4 op de 6 en zo’n score kan naar mijn mening nauwelijks op toeval berusten. Daarnaast zijn er een aantal uitgelijnd op één van de Maanstilstanden, want 9 van de 54 hunebedden zijn uitgelijnd op de Grote of Kleine Maanstilstand.
Ik zie het eigenlijk zo voor mij: De hunebedden waren belangrijke ontmoetingsplaatsen voor de gemeenschappen die eromheen leefden. Onder de leiding van een Sjamaan of Heilige Man kwam men hier samen om feesten te vieren of te gedenken, net zoals wij dit nu in onze kerken doen.
Het waren naar mijn idee ook plekken voor verstilling, bezinning en meditatie, ook weer net als onze kerken, ’s-zomers lekker koel en ’s-winters wordt het er niet zo koud als buiten. Laten wij een hunebed dan met hetzelfde respect benaderen dan een kerk!
Peter van den Hoek
Nieuwstraat 22 D
3811 JZ Amersfoort
Noten:
1. www.youtube.com Carnac Docu
2. www.youtube.com Stonehenge is a Moon Temple (Komt vermoedelijk uit in dit najaar)
Beide documentaires zijn Nederlands ingesproken en Engels ondertiteld.
