Gidsgesteenten zijn zwerfstenen waarvan de herkomst in Scandinavië bekend is. Momenteel zijn ongeveer 150 gidsgesteenten bekend. Door gebiedsonderzoek in Zweden, Finland en Noorwegen en het verzamelen van gesteentemonsters komen daar ieder jaar nog weer enkele bij. Dit tijdrovende werk wordt in hoofdzaak verricht door enkele enthousiaste zwerfsteenverzamelaars.



Hoe herkennen we gidsgesteenten?
Het herkennen van zwerfstenen gebeurt op basis van mineralogische samenstelling, structuur, kleur en korreling. Iedere zwerfsteen is weer anders. Wil een zwerfsteen als gidsgesteente voldoen dan is de preciese herkomst alleen niet voldoende. Het gesteentevoorkomen in Scandinavië moet bij voorkeur een aaneengesloten geheel vormen, niet al te groot van omvang zijn en het betreffende gesteente mag niet op meerdere plaatsen in Scandinavië voorkomen.
Doorgaans voldoen alleen granieten, syenieten en porfieren (=vulkanieten) aan de eisen van een goed gidsgesteente. Deze gesteenten bezitten 1) vaste eigen kenmerken en 2) komen in Scandinavië in nauw omschreven gebieden voor. Een bijkomend probleem is wel dat de meeste gesteenten via geleidelijke overgangen in elkaar over gaan. Gidsgesteenten lijden ook aan dit euvel. We moeten bij gidsgesteenten daarom ook rekening houden met geringe afwijkingen en typen met overgangskenmerken.
Zwerfsteenvondsten van enkele gidsgesteenten






Gidsgesteenten vormen dus een groep zwerfstenen met specifieke kenmerken. Dit maakt ze in het veld goed herkenbaar. Vooral granieten en porfieren komen in aanmerking als gidsgesteente. Zwerfsteensoorten als dioriet, gabbro en diabaas zijn minder geschikt. Deze missen veelal typische of unieke kenmerken. Bovendien zijn voorkomens van dioriet, gabbro en diabaas vaak niet beperkt tot één bepaald gebied in Scandinavië. Hetzelfde geldt voor metamorfe en sedimentaire zwerfstenen. De kenmerken van deze gesteenten variëren te sterk. Bovendien zijn hun voorkomens in Scandinavië niet tot één locatie beperkt. Dit laatste hoeft bij gidsgesteenten geen onoverkomelijk bezwaar te zijn, mits de voorkomens maar klein zijn en deze uitsluitend in een beperkt gebied voorkomen.
Statistische gidsgesteenten
Drie zwerfsteenvoorbeelden



Ondanks dat veel zwerfsteentypen als gidsgesteente niet geschikt zijn, kunnen sommige metamorfe en sedimentaire zwerfstenen toch een bijdrage leveren om de herkomst van een zwerfsteengezelschap in een bepaald vondstgebied beter te duiden. Dergelijke zwerfstenen noemt men statistische gidsgesteenten. Kinnediabaas en sommige andere diabaastypen zijn hiervan een voorbeeld. Onder sedimentaire zwerfstenen zijn de bekende Zuid-Zweedse zandstenen met levenssporen ook goed als statistisch gidsgesteente te gebruiken, evenals de fraai gelaagde Kalmarsundzandsteen en sommige kalksteensoorten.
Het soortenspectrum van gidsgesteenten binnen een zwerfsteengezelschap is van essentieel belang bij het onderscheiden van verschillende keileemtypen in ons land en bij reconstructies om verschillende vergletsjeringsfasen in ons land in beeld te brengen.


Voor meer informatie over zwerfstenen raden we u aan om eens te kijken op de website van Harry Huisman www.stenenzoeken.nl.
Beste heer huisman,
ik heb in mijn tuin in Jorwert destijds een zwerkei gevonden en die in 2007 als grafsteen voor mijn oudste broer laten plaatsen.
Kunt u aan de hand van een foto daar iets over zeggen?
met vriendelijke groet,
Mathieu van den Boogaard, Jorwert