In de categorie ‘mijn hunebed’ nodigen we mensen uit te schrijven over hun persoonlijke ervaringen met hunebedden. Hier een verhaal van Peter van den Hoek.
De Hill of Tara is een toeristische trekpleister op een heuvel in Ierland met een Hunebed (Mound of the Hostages) dat uit dezelfde tijd dateert (3200 v. Chr.) als onze hunebedden in Nederland. Martin Brennan heeft ontdekt dat dit hunebed een uitlijning heeft op de twee Keltische Zonnefeesten Samhain, beter bekend als Halloween en Imbolc. Een bijzondere overeenkomst is dat ook de meeste hunebedden van Nederland zijn uitgelijnd op deze feesten¹.
Als Archeoastronoom (Een duur woord voor iemand die archeologische bouwwerken onderzoekt vanuit astronomisch oogpunt, dus Zon, Maan en Sterren), heb ik de uitlijning van het hunebed Mound of the Hostages ook onder de loep genomen, met een opmerkelijke ontdekking als gevolg. Dit hunebed lijkt in tegenstelling tot de Nederlandse hunebedden een dubbele uitlijning op Zon en Maan te hebben! In dit artikel ga ik proberen uit te leggen hoe ik dit zie.
Laten we de plattegrond van het hunebed er eens bij pakken, zie tekening Mound of the Hostages. Achter in de gang van dit hunebed staat een grote steen opgesteld, die denkbeeldig in twee helften kan worden gedeeld. Wanneer de Zon opkomt tijdens Samhain of Halloween, aan het begin van de Keltische Winter en Nieuwjaar, schijnt deze precies op de linkerhelft van deze steen. Dit gebeurt altijd op de heenweg naar Mid. Winter toe. Op de terugweg vanaf Mid. Winter beschijnt de Zon tijdens opkomst opnieuw de linkerhelft van deze steen om daarmee aan te geven dat Imbolc, de Keltische Lente, is begonnen.
De rechterhelft van de grote steen achter in de gang wordt door de opkomende Maan beschenen tijdens de Kleine Maanstilstand. Deze positie wordt om de 18,5 of 19 jaar iedere maand door de Maan ingenomen voor ongeveer een jaar lang. Zie mijn artikel of documentaire over Stonehenge² voor meer informatie over Maanstilstanden.
Ik vind het echt Fantastisch hoe de bouwers van Mound of the Hostages met zo veel vernuft, kennis en precisie Zon en Maan wisten te vangen in één constructie zo’n 5000 jaar geleden. Ik heb hier echt bewondering voor! Zo primitief waren de mensen dus helemaal niet in het Stenen Tijdperk.
Voor de Hunebedbouwers lijkt de Zon-positie die de Kelten Samhain/Imbolc noemen nogal belangrijk te zijn, want de meeste hunebedden in Nederland zijn ook uitgelijnd in deze richting tijdens Zonsopkomst of Zonsondergang¹. Hetzelfde geldt voor een hunebed in het Bretonse Carnac (Dolmen de Kercado).
Voor de Kelten was Samhain dat wij beter kennen als Halloween één van hun belangrijkste jaarfeesten. Zij vierden daarmee het begin van het Keltisch Nieuwjaar en de start van de Winter. Momenteel begint dit feest op 31 oktober en duurt drie dagen, maar voordat de Romeinse jaartelling werd ingevoerd was dit waarschijnlijk 26 oktober, omdat de Zon dan precies opkomt bij 110° halverwege Mid. Herfst (het Keltische Mabon op 90°) en Mid. Winter (Joel of Yule op 130°). Volgens de Kelten is op dat moment de sluier tussen de geestelijke en fysieke wereld het dunst. Het juiste moment dus om contact te maken met overleden voorouders en hen zo te eren. Zou deze Zonnestand daarom ook zo belangrijk zijn geweest voor de Hunebedbouwers?
Mound of the Hostages is in de jaren vijftig van de vorige eeuw uitvoerig onderzocht door Sean P. Riordain en Ruaidhri de Valera³. Hieruit is naar voren gekomen dat er in deze kleine grafheuvel met hunebed van zo’n 40 meter doorsnede de stoffelijke resten van meer dan 300 mensen zijn bijgezet in een periode van zo’n 1.500 jaar (3.200 – 1.700 v. Chr.). Dat zijn dus heel wat voorouders bij elkaar. Daarom geloof ik dat dit een plek was om contact met voorouders te maken en hen hier te eren met een viering of te raadplegen.
Ook de Maan lijkt hierin een belangrijke rol te spelen, want naast Mound of the Hostages zijn ook een aantal hunebedden in Nederland op de Maan georiënteerd. Daarnaast zijn voor Stonehenge meer aanwijzingen voor een Maantempel² te vinden dan voor een Zonnetempel en rondom het complex liggen honderden grafheuvels. Zo lijkt Stonehenge vooral het centrum te vormen, met een Maan oriëntatie, van een enorme begraafplaats en dus een plek om voorouders te eren.
In dit artikel verbind ik de Hunebedbouwers zo maar met de Kelten, maar tussen de beide culturen zit maar liefst duizenden jaren tijdsverschil. Hoe is dat nu te rijmen? Hierin komt de Hill of Tara mij gelukkig tegemoet. Deze bijzondere plek is vanaf de Hunebedbouwers, zo’n 3.200 v. Chr. altijd in gebruik geweest tot aan de vroege Middeleeuwen, zo’n 500 n. Chr. en dus ook in de tijd van de Kelten.
Na de bouw van Mound of the Hostages door de Hunebedbouwers in 3.200 v. Chr. is deze heuvel nog 1.500 jaar in gebruik geweest om mensen bij te zetten. Zo’n 2.000 v. Chr. deed de Bronstijd zijn intrede in Ierland en werden er grafheuvels gebouwd op de heuvel van Tara, zie tekening Hill of Tara. Het bijzondere hieraan is dat de twee grafheuvels The Sloping Graves samen met grafheuvel Gráinne ’s Fort in het noorden dezelfde uitlijning lijken te hebben met de Zon (Samhain/Imbolc op 110°) als het veel oudere hunebed op de heuvel.
De Kelten arriveerden zo vanaf rond 600 v. Chr. in Ierland en brachten daarmee de IJzertijd naar het eiland. Ook zij bouwden grafheuvels en zette zo deze traditie voort. Zo werden er in de Keltische periode (600 v. Chr. tot 500 n. Chr.) nog een aantal grafheuvels en/of aardwerken aan de Hill of Tara toegevoegd met dezelfde uitlijningen die ook in Mound of the Hostages terug te vinden zijn. Kijkend naar grafheuvel Dall en het aardewerk met grafheuvel Raith of the Synods lijken beide constructies ook dezelfde uitlijning te vertegenwoordigen met de Zon (Samhain/Imbolc op 110°) als in het hunebed Mound of the Hostages is vastgelegd. Kijken we naar de uitlijning van de aardwerken The Forrad en Cormac’s House dan vinden we dezelfde Maan-uitlijning (Kleine Maanstilstand op 121°) terug als in het veel oudere hunebed.
Uit het grondplan van de Hill of Tara lijkt zo naar voren te komen dat belangrijke Zonne- en Maanstanden altijd in omloop zijn geweest vanaf de Hunebedbouwers, via de Grafheuvel Cultuur, tot aan de Kelten. Deze vieringen stammen dus niet van de Kelten af maar lijken duizenden jaren ouder te zijn.
Peter van den Hoek
Nieuwstraat 22 D
3811 JZ Amersfoort
Noten:
2. https://www.youtube.com/watch?v=6OILzCbzQZQ
3. https://www.knowth.com/tara_book.htm
Onlangs werd ik getipt door John Palmer dat de uitlijning van ‘Mound of the Hostages’ op de Keltische Zonnefeesten Samhain en Imbolc door Martin Brennan is ontdekt. Deze Iers-Amerikaanse onderzoeker en schrijver verdient natuurlijk wel de erkenning die deze ontdekking hem toekomt!
Peter van den Hoek
Mooi geschreven Peter en interessant om te lezen dit allemaal. Groet van Geert