Sinds wanneer dragen mensen schoenen?

Schoenen zijn gemaakt van natuurlijke materialen, denk aan leer, dierenhuiden en plantaardig materiaal (bast en vezels). In bijzondere omgevingen blijven schoenen bewaard, bijvoorbeeld in het veen of het ijs. Dit artikel is tot stand gekomen naar aanleiding van de workshop op maandag 12 juli.

Oudste leren schoen

De oudste schoen van leer is gevonden in Armenië en ongeveer 5.500 jaar oud. In de Verenigde Staten is een schoen van bast van de sagebush (Artemisia tridentata) gevonden en ongeveer 10.000 jaar oud. Een afbeelding is hier te vinden.

Minder oud (slechts 5.300 jaar oud), maar erg bijzonder zijn de schoenen van ijsman Ötzi. Deze vondst maakt duidelijk dat plantaardige vezels in de prehistorie belangrijker zijn dan wij denken.

Oudste schoen uit Skandinavië is de Jotunheimen shoe, zo’n 3.800 – 3.100 jaar oud.

Oudste schoen in Nederland

In Nederland is de oudste schoen gevonden in het veen rond Buinerveen. De schoen is gemaakt van runderleer en is te plaatsen in de nieuwe steentijd: het laat-neolithicum. In de late bronstijd kent men dit simpele model nog steeds. In de ijzertijd kent men ingewikkelder modellen. Op basis van deze vondsten lijkt het zeer aannemelijk dat de hunebedbouwers schoenen droegen van het model Buinerveen of Ötzi.

Botten aan het woord

Volgens onderzoeker Erik Trinkaus wijzen het zwakker worden van de kleinere tenen van Neanderthalers en mensen tussen 26.000 en 40.000 jaar geleden op het dragen van schoenen (TRINKHAUS, 2012) . Dit betekent dat in de oude steentijd schoenen al gedragen werden. In de noordelijke gebieden zijn er al 500.000 jaar geleden aanwijzigingen voor het dragen van sokken (dierenvellen).

Conclusie

Zo’n 26.000 jaar geleden droeg de mens al schoenen, maar het bewijs wordt geleverd door de botten. De natuurlijke materialen waar schoenen van gemaakt zijn, zijn de verklaring. Sinds de moderne mens in Nederland leefde, droeg deze schoenen van leer en plantaardige vezels. De eerste schoenen waren een soort voetzakken van leer en in de loop van de tijd steeds ingewikkelder.

Bronnen

TRINKHAUS, E., & H. SHANG, 2012. Anatomical Evidence for the Antiquity of Human Footwear: Tianyuan and Sunghir. Journal of Archaeological Science 35 (7): p.p. 1928–1933.

https://www.hunebednieuwscafe.nl/2020/07/maak-je-eigen-prehistorische-schoenen/

Dankwoord

De workshop van maandag 12 juli is mede mogelijk gemaakt door de Fonds voor Cultuurparticipatie.