Dit artikel is verschenen naar aanleiding van een workshop georganiseerd door de Werkgroep Experimentele Archeologie Groningen (WEAG) en het Hunebedcentrum. De workshop werd gegeve door Merel Spithoven in het kader van haar PhD onderzoek aan de Rijksuniversiteit Groningen in samenwerking met de Universiteit Leiden. Merel is Archeoloog en haar PhD onderzoek is onderdeel van het NWO project Resurfacing Doggerland: Environment, humans and material culture in a postglacial drowning landscape.
Merel doet onderzoek naar één van de meest belangrijke bronnen van eten en grondstoffen voor de mensen uit mesolithisch Doggerland: het edelhert. Ze kijkt in haar onderzoek naar de relatie tussen mens en hert door het gedrag van jagers-verzamelaar te reconstrueren op basis van de benen en hoornen objecten.
In een eerder uitgevoerde studie naar verschillende benen en hoornen objecten uit postglaciaal Doggerland bleek al een sterke relatie tussen mensen en het edelhert in hetzelfde gebied. Uit dat onderzoek bleek dat de meeste spitsen (en andere objecten) gemaakt werden van edelhert, maar er werd ook ontdekt dat een enkele spits gemaakt werd van menselijk bot.
Om het onderzoek uit te voeren gebruikt Merel verschillende methoden. Een groot component is het uitvoeren van experimenteel archeologisch onderzoek. Wil je hier meer over horen? Beluister dan deze eerder opgenomen podcastaflevering van het Hunebednieuwscafé.
Tijdens de workshop hebben de deelnemers spitsen gemaakt die zullen worden gebruikt in het onderzoek en vervolgens zullen worden onderzocht op gebuiksproken. Deze sporen worden daarna vergeleken met de prehistorische spitsen uit Doggerland. Op de hoogte blijven van het onderzoek van Merel? Volg haar dan op LinkedIn of Academia.
Wat heb ik nodig?
- Een voorbewerkt stuk bot of hoorn
- Vuurstenen afslag of kling
- Een platte steen (zandsteen is aan te raden maar een andere steensoort met een plat oppervlak waar je overheen kunt schuren werkt ook goed)
- Zand
- Water
- Schuifmaat of rolmaat
- Hoe maak ik zelf een spits?
Hoe maak ik zelf een spits?
Allereerst heb je een stuk bot of hoorn nodig. Dit kun je vervolgens voorbewerken in een werkzamere rechthoekige vorm. Het handigste is om plakjes te zagen die de afmetingen benaderen van je gewenste formaat spits. Je kunt stukken hoorn eventueel kopen bij de dierenwinkel. In dit geval hebben wij bot/hoorn gebruikt van een hert. Om het goed te kunnen bewerken kun je het van de voren in water leggen (zo’n 24 uur).
In eerste instantie moet je de spits in de juiste vorm schuren. Dit doe je door het been of hoorn over een platte steen te schuren met een klein beetje water. Heb je geen zandsteen, voeg dan wat zand toe om een schurend oppervlak te creëren. Wil je een replica maken met de afmetingen gebaseerd op bestaande voorbeelden uit Doggerland? Dan kun je het beste de volgende afmetingen aanhouden: lengte 5 cm, maximale breedte 1 cm en de maximale dikte 0,5 cm.
Wanneer het stuk bot of been het gewenste formaat heeft gekregen door het wegschuren van het overtollig bot/hoorn. Kun je verder gaan naar de volgende stap. Je kunt nu beginnen aan het afronden van de vorm en maken van de punt. Maakt één schuine zijde van de punt door onder een hoek het bot/hoorn te schuren. Wanneer je één schuine zijde hebt gemaakt, kun je de zijde aan de andere kant schuren onder een hoek tot je een punt creëert. Rond daarna de onderkant van de spits af door deze ook op te schuren.
Ben je tevreden met de vorm? Dan kun je nu de zijden, waar je de weerhaken zal plaatsen, versmallen. Dit doe je door het oppervlak waar de weerhaken zullen komen herhaaldelijk over de steen te schuren. Dit duurt niet heel lang maar zo ontstaat er een duidelijker vlak aan beide zijden van de spits. Daarna ben je bij de laatste stap aangekomen om de spits zelf af te maken. Je kunt nu drie weerhaken in de weerkhaakzijde ‘snijden’ op een regelmatige afstand van elkaar. Dit kun je snijden met bijvoorbeeld een scherp stuk vuursteen. Pas wel op en snijd van je af.
Nu heb je een prachtige spits gemaakt. Ondanks dat dit is wat archeologen terugvinden, zag het eindproduct er in het mesolithicum niet zo uit. De spitsen waren aan hout bevestigd met pek en plantenvezels. Mogelijk werden ze gedragen in pijlenkokers van huid en daarna voor de jacht gebruikt. Dit is één van de vragen waar Merel Spithoven gebruikssporen onderzoek naar doet.
Extra literatuur
Spithoven, M. (2019). De biografie van de mesolithische kleine benen spitsen met weerhaken uit de Noordzee. Cranium, 36(2), 60-68.
