Op 19 maart 2023 vond op het Hunebedcentrum een lezing plaats over de reis van kolonisten van Bretagne over het Kanaal en de Ierse Zee naar de Britse eilanden en Ierland. De megalithische monumenten die daar te vinden zijn, zijn opgenomen in Deel 12 (Engeland en Wales), 13 (Ierland) en 14 (Schotland) van Mythische Stenen (verkrijgbaar in de winkel van het Hunebedcentrum en op www.hunebed.eu).
Rond 4300 v. Chr. ontstond overbevolking in Bretagne, waarna een exodus over zee plaatsvond. Kolonisten trokken binnen een paar honderd jaar via de zee naar de westkust van Ierland, naar Schotland en uiteindelijk (rond 3600 v. Chr.) zelfs naar Orkney.
Ze namen de megalietencultuur van Bretagne met zich mee. Aanvankelijk werden lange grafheuvels met houten kamers gebouwd (4500 v. Chr.), maar vanaf 4100 v. Chr. zien we op allerlei plaatsen ook stenen kamers verschijnen. De stenen kamers werden opgenomen in een dekheuvel, meestal trapezevormig.
In de loop van de tijd verdween de dekheuvel en bleef het stenen skelet over. Dat type is tegenwoordig bekend als een portaal graf (portal tomb).
Later verschenen ook court tombs, graven met een voorplein voor een boerengemeenschap.
In dezelfde tijd werden ook passage graves gebouwd, graven met een ronde dekheuvel en een gang voor de meer welgestelden.
Op Orkney werden zelfs nederzettingen van steen gemaakt, bij gebrek aan hout. Hierdoor is daar een goed beeld te krijgen van hoe leefgemeenschappen er in het neolithicum uit zagen. Rond 3100 v. Chr. werd er zelfs de eerste steencirkel opgericht. Een amateurregistratie van de lezing is te zien op https://www.youtube.com/watch?v=URtWVlU4Z2I
