Op het hoge kalksteen plateau van Burren in Ierland op ongeveer 360 km van Belfast ligt een van de meest iconische archeologische monumenten van het eiland: Poulnabrone Dolmen. Dit is het oudste gedateerde megalithische monument in Ierland.
Het hunebed bevindt zich op de overblijfselen van een heuvel en bestaat uit o.a. een plaatachtige tabulaire deksteen die ongeveer
4 meter lang, 2 tot 3 meter breed en 30 cm dik is. Het hunebed werd gebouwd door neolithische boeren, die de locatie kozen voor rituelen, als een territoriale markering of als een collectieve begraafplaats. Wat vandaag is over gebleven is alleen het “stenen skelet” van het oorspronkelijke monument.
Oorspronkelijk zou het bedekt zijn geweest met aarde en de flagstone zou afgedekt geweest zijn door een cairn. Het is de bekendste en meest gefotografeerde van de ongeveer 172 hunebedden in Ierland. Poulnabrone is geclassificeerd als een portaalgraf en is het op één na grootste portaalgraf [op Brownshill Dolmen in County Carlow na] van Ierland.
Portaalgraven hebben als kenmerk dat ze twee grote portaalstenen aan weerszijden van een ingang hebben staan. De kamer is gemaakt met draagstenen en met sluitstenen aan de uiteinden. Het geheel werd afgedekt door één of meer massieve dekstenen. Een steen die aan de achterkant van het monument op de grond ligt, was waarschijnlijk een tweede deksteen die onder de hoofddeksteen zou hebben gepast en waarschijnlijk de achterkant van de structuur bedekte. Dit deel is op enig moment in het verleden ingestort.
In 1985 werd een breuk geconstateerd in de oostelijke staande steen. Als gevolg hiervan stortte de dolmen gedeeltelijk in. Van de nood een deugd makend heeft men de dolmen vervolgens als het ware ontmanteld, archeologisch onderzoek gedaan, de gebroken steen vervangen en de dolmen vervolgens weer opgebouwd. Tijdens de opgravingen, gedurende deze herstelwerkzaamheden, werden de overblijfselen van 22 mensen ontdekt. Er werden in de grafkamer 16 volwassenen en 6 kinderen gevonden. Op één na waren alle volwassenen jonger dan 30 jaar. Samen met de menselijke botten werden er ook dierlijke botten aangetroffen. Daarnaast werden er ook persoonlijke bezittingen ontdekt zoals een gepolijste steenbijl, een benen hanger, kwartskristallen, wapens en aardewerk. In de bronstijd, ongeveer in de 17e eeuw v.Chr., is er juist buiten de ingang, nog een jonge baby, zo heeft men kunnen vaststellen, begraven.
Gezien de dominante positie van de dolmen in het karstlandschap van de Burren moet dit nog heel lang een belangrijke rituele en ceremoniële plaats geweest zijn, mogelijk zelfs tot in de tijd van de Kelten in de vroege middeleeuwen.
