De Piedra de Roldán is een menhir van meer dan 4.000 jaar oud in Spanje. Hij staat in een gebied met veel hunebedden en menhirs. Don Joxe Miguel Barandiaran was verantwoordelijk voor het onderzoek naar de vele archeologische vindplaatsen van het gebied Aralar, evenals verschillende legendes en mythen die in dit gebied zijn ontstaan.
Tachtig megalieten bevinden zich tegenwoordig nog in het Aralar-gebergte, waarvan 30 in Gipuzkoa en 50 in de Autonome Gemeenschap van Navarra. Hunebedden, menhirs, grafheuvels en steencirkels completeren de Gipuzkoa-regio die tot Regionaal Erfgoed is verklaard.
De Piedra de Roldán is interessant omdat hij is bestudeerd door vele onderzoekers en de steen is een van de eerste gecatelogiseerde megalithische monumenten die zijn gevonden in de Foral-gemeenschap in de uitlopers van Aralar. Dit werd gedaan door J. Iturralde y Suit in 1894. Er is een wandelroutedie die diverse Aralar-dolmens in de gemeente Uharte Arakil met elkaar verbindt, gelegen tussen Uharte Arakil en het San Miguel de Aralar-heiligdom.
De Piedra de Roldán is vernoemd naar de ridder Roldán, in Nederland vaak Roland genoemd. Het was de neef van Karel de Grote en hij stierf in de bergen van Roncesvalles. Dit gebeurde in de zomer van 778 en de gebeurtenis is beschreven in het Chanson de Roland. Roland verdreef de Moren uit het gebied, waarna de Basken de Franken versloegen door stenen te gooien terwijl ze passeerden.
Volgens de legende werd deze steen van ongeveer 3 meter groot (de helft is niet te zien omdat hij nog steeds begraven ligt) door de reus Roldán gegooid vanaf de plek waar later het San Miguel de Aralar-heiligdom zou worden gebouwd. Hij mikte op de stad Madotz en wilde deze stad met de steen vernietigen. Maar nadat de steen verstrikt was geraakt in zijn mantel bleef deze halverwege staan. Ook werden de sporen van de klauwen van de reus er op ingeprent.
Een traditie die wordt ondersteund door historische gegevens beweert dat de plaats die het heiligdom inneemt, op de Putregain-heuvel, al duizenden jaren een heilige plaats is voor verschillende culturen. Het feit dat het Aralar-gebergte een grote groep megalithische monumenten herbergt die zo’n 5000 jaar oud zijn, geeft aanleiding tot de overtuiging dat de plek van het heiligdom zelf – aan het begin van de pastorale geschiedenis – een hoofddolmen huisvestte.
Later zou de romanisering het heilige karakter van deze bergtop, mons excelsis, aannemen en zou op deze heuvel vlak voor de top van de berg Artxueta, zichtbaar vanaf de vlakte, de ara coeli gebouwd worden; een tempel opgericht ter ere van de Romeinse goden die degenen beschermden die op de Romeinse weg reden.
De eerste christenen zouden het Romeinse complex (wat voorheen een dolmen herbergde) hebben omgevormd tot hun eigen object van aanbidding. Bij de evangelisatie van het land van de Basken was de toewijding aan San Miguel (Sint-Michiel) groot en deze heilige werd vanaf de 10e eeuw een van de belangrijkste heiligen die werd gepromoot door de koningen van Pamplona, samen met de Maagd Maria.
Voordat je bij het heiligdom de hoofdkapel bereikt, kom je een klein heiligdom tegen met een puntdak uit de 12e eeuw. Dit kleine heiligdom is gelegen boven de grot waarin, volgens de legende, de aartsengel San Miguel verscheen. Dit heiligdom herbergt het beeld van San Miguel. De populaire traditie die voortvloeit uit een oeroude legende beweert dat de houten beeltenis van de aartsengel – tegenwoordig bedekt met verguld zilver- die momenteel wordt vereerd in het Heiligdom, werd achtergelaten door San Miguel tijdens zijn verschijning.
San Miguel verscheen aan Theodosius nadat deze berouwvol op pelgrimstocht naar Rome was gegaan. Hij had zijn ouders per ongeluk vermoord. Theodosius zag, terwijl hij zich teruggetrokken had in Aralar, op een dag een grote draak uit een kloof komen en deze dreigde hem te verslinden. Theodosios, hulpeloos, viel op zijn knieën en smeekte de bescherming van San Miguel.
Deze traditie beweert dat de kettingen die buiten de kapel hangen, de kettingen zijn die Theodosius droeg tot aan zijn bevrijding van zijn zonden en dat het hele heiligdom is gebouwd op de kloof waar de vernietigde draak woonde. Deze kloof zou in verbinding staat met de tempel; via een kleine gat rechts van het altaar van de binnenkapel, waardoor bezoekers gewend zijn hun hoofd naar buiten te steken of munten te gooien – door de opeenvolgende geluiden die de munten op de vallende rotsen maken – om de grote diepte van de kloof te verifiëren.
Vanaf deze plek zou de Piedra de Roldán gegooid zijn door Roldán richting Madotz, waarbij de steen op de helft bleef steken. Sinds de dood van Roldán is hij omringd door legendes en hij werd de verpersoonlijking van een Christelijke ridder van onschatbare waarde en kracht die door Franse ministrelen werd bezongen. In Wie bouwden de megalieten op het Iberisch schiereiland? en Karel de Grote en (de vernietiging van) hunebedden werd al over de beroemde ridder Roldán of Roland verteld.
Er zijn meer Roldán stenen, zoals de Piedra de Roldán in Urroz-Villa en één in de buurt van de berg Alkurruntz. Verhalen over het gooien van enorme stenen komen wereldwijd voor. Dit wordt vaak gedaan door de duivel, een reus of een held. In veel gevallen bleven vinger- of voetafdrukken (of de afdruk van een hoef) in de steen achter. Voorbeelden zijn te vinden in Duivelsstenen, De Wodansteen, De steen van Baldr, Der Teufelsstein en Verhalen over offerstenen. Ook de Däiwelssteen voor de Dom van Trier zou gegooid zijn (door de duivel). Net als bij het heiligdom van San Miguel in Excelsis gaat het bij de Dom van Trier om een plek waar eerst een Romeins heiligdom gelegen heeft.
Marinda Ruiter
Bronnen
http://arqueologianavarra.blogspot.com/2017/03/la-piedra-de-roldan-uharte-arakil.html
https://tourism.euskadi.eus/en/cultural-heritage/aralar-megalithic-site/aa30-12375/en/
Afbeeldingen
De Roldán steen steekt diep in de grond en heeft een driehoekige vorm – http://arqueologianavarra.blogspot.com/2017/03/la-piedra-de-roldan-uharte-arakil.html
De Piedra de Roldán heeft markeringen, die worden uitgelegd als afdrukken van de klauwen van de duivel – http://arqueologianavarra.blogspot.com/2017/03/la-piedra-de-roldan-uharte-arakil.html
De Piedra de Roldán – http://arqueologianavarra.blogspot.com/2017/03/la-piedra-de-roldan-uharte-arakil.html
Markering op de weg naar het heiligdom van San Miguel in Excelsis – LBM1948, CC BY-SA 4.0 https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0, via Wikimedia Commons
Priester met het vergulde beeld van San Miguel – De Theklan – Trabajo propio, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=82662621
Navarra. Santuario de San Miguel in Excelsis, 1902 – De José Passos – Francisco Pi y Margall; Francisco Pi y Arsuaga (1902) Historia de España en el siglo XIX, VI, Barcelona: Miguel Seguí. Editor, p. 20, Dominio público, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=70179344
