Voor het maken van grote bouwwerken is veel planning vooraf nodig. Er moet vooraf nagedacht worden over hoe het bouwwerk eruit moet komen te zien en waar het komt te staan. Tegenwoordig worden daar allemaal bouwplannen en tekeningen voor gemaakt voordat het werk begint. Maar hoe zit dit dan met de bouwplannen voor het bouwen van een hunebed in de tijd van de Trechterbekercultuur?
Voorbereiding
Net als bij de bouw tegenwoordig, is er veel voorbereiding nodig voordat een hunebed kon worden gebouwd. Zo was de locatie bijvoorbeeld erg belangrijk voor ze. Een plek moest aan meerdere eisen voldoen om geschikt te zijn voor de bouw van een hunebed. De locatie moet dichtbij een nederzetting liggen. Dit was handig voor de bouw en dat er niet ver gereisd moest worden vanaf huis. Daarnaast was dit ook wenselijk voor de rituelen die er plaatsvonden nadat het hunebed af was. Hoeveel mensen waren er nu eigenlijk nodig om een hunebed te kunnen bouwen? Dit weten archeologen nog niet zeker. Maar er zijn theorieën dat er maar acht mensen nodig zouden zijn voor de bouw!
Stenenkeuring
Niet iedere steen is geschikt om te gebruiken voor een hunebed. Stenen zullen waarschijnlijk geselecteerd zijn op de vorm. Dit komt omdat de stenen natuurlijk goed op elkaar moeten kunnen aansluiten. Naast de vorm was ook de kleur van belang bij het kiezen van de stenen. De locatie waar deze stenen vandaan komen moest dichtbij de bouwlocatie en de nederzetting hebben gelegen. Anders zou men namelijk erg ver moeten slepen met de zware stenen! De stenen werden verplaatst door open plekken in het landschap, omdat het erg moeilijk zou zijn om de stenen te verplaatsen in een bos. Dit is mogelijk ook een van de redenen waarom hunebedden ook gebouwd werden op verlaten akkers. Dit landschap was voor de aanleg van de akker namelijk al open gemaakt.
Welke steen eerst?
Er gaan velen theorieën over het bouwproces en in welke volgorde de stenen geplaatst zijn. Hierbij wordt er vanuit gegaan dat er eerst een zandheuvel is gemaakt waarop de deksteen geplaatst werd. Hierbij werd dus in feite het dak eerst geplaatst. Aan de zijkanten van de heuvel konden dan enkele palen worden geplaatst om de deksteen op zijn plek te houden. Vervolgens werden de zijstenen geplaatst. Deze werden één voor één ingegraven. Het voordeel hierbij is dat de mensen precies konden zien hoe diep ze de zijstenen moesten ingegraven om ze goed op elkaar te laten passen.
Een andere mogelijkheid voor de bouw is dat de zijstenen eerst geplaatst werden en daarna pas de dekstenen. Aan de lange zijde werd een ingang gebouwd. Deze ingang wijst vaak naar het lager gelegen deel van het landschap, zoals bijvoorbeeld het veenlandschap. Voor de ingang kon een palenrij worden gebouwd. Soms werd er rondom het hunebed een rij stenen geplaatst. Dit worden dan kransstenen genoemd.
Proosten na de bouw?
Wanneer alle stenen op hun plek staan worden de gaten opgevuld. Dit gebeurde met kleinere stenen en met zand. Vervolgens werd er een heuvel opgeworpen over de stenen heen. De heuvel was hierbij volledig bedekt met zand of de bovenkant van de dekstenen waren nog net zichtbaar. De binnenkant van het hunebed werd uitgehold om er een soort kamer van te maken. Daarna is een hunebed klaar voor gebruik!
Hunebedden werden gebruikt bij allerlei rituelen door de Trechterbekermensen. Een van die rituelen vond mogelijk direct na de bouw plaats. Bij een hunebed in Valthe zijn er bij de ingang van het hunebed scherven gevonden van trechterbekers. Deze trechterbekers zijn mogelijk kapot gegooid bij de deur. Kan er hier sprake zijn van een soort proost of ritueel om het hunebed te openen voor gebruik?
Hunebedden zijn door de mensen van de Trechterbekercultuur en de culturen daarna nog vaak gebruikt. Archeologen vinden in hunebedden veel aardewerk, bijlen en andere voorwerpen die gekoppeld worden aan rituelen. Wat dit precies voor rituelen zijn geweest, weten archeologen nog niet precies. Wel weten ze zeker dat hunebedden erg belangrijk waren voor de mensen van de Trechterbekercultuur.
Literatuur
Klimscha, F., & Wiggering, L. (2022). Die erfindung der götter steinzeit im norden. Einde Ausstellung des Niedersächsischen Landesmuseums Hannover. Niedersachsen.
Wiersma, J. J., & Raemaekers, D. C. M. (2011). Over de plaats van leven en dood in het neolithicum. Een landschapsbenadering van de trechterbekercultuur in Drenthe. In M. J. L. T. Niekus (editor), Gevormd en omgevormd landschap. Van prehistorie tot Middeleeuwen (blz. 32-43). Drents Prehistorische Vereniging.
Tekst Brenda Huisman
