Voor een afstudeerproject vanuit de Hogeschool Saxion zijn vier infopanelen gemaakt voor het Hunebedcentrum. Deze infopanelen gaan over de verschillende aspecten van de overgang van Trechterbekercultuur naar Enkelgrafcultuur. De overgang van Trechterbekercultuur naar Enkelgrafcultuur vond ongeveer 4800 jaar geleden plaats. De vrij plotselinge verandering van het grafritueel en verandering in vormen van aardewerk zijn het meest kenmerkend voor die cultuurverandering. Het eerste infopaneel gaat over volksverhuzingen, de tweede gaat over cultuurverandering, de derde over taalverandering en de vierde over de bestaanswijze.
Waarom deze cultuurverandering zo snel en plotseling gebeurde was lang niet duidelijk. In het begin van de 20e eeuw stelde de bekende archeoloog Gordon Childe dat deze cultuurverandering werd veroorzaakt door een volk van krijgers dat zich in rap tempo door Europa verspreidde en met hun “strijdbijlen” de plaatselijke bevolking, waaronder het Trechterbekervolk, verdreef. Later gingen archeologen de reden van deze cultuurverandering anders zien. Er werd meer gedacht aan een verspreiding van ideologie en cultuur zonder migratie. Groepen mensen als het Trechterbekervolk zouden volgens dit idee de cultuur van andere groepen mensen “afkijken” en “overnemen”. Om een simpel modern voorbeeld te geven: denk aan hoeveel mensen Amerikaanse merkkleding dragen en Amerikaanse muziek luisteren. Dit is ongeveer hetzelfde idee.
Vanaf 2014 heeft zich een belangrijke ontwikkeling voortgedaan waarmee we nieuwe inzichten hebben over de reden van deze cultuurverandering. Namelijk dankzij DNA-onderzoek op zeer oude menselijke skeletresten. Hiermee is in ieder geval aangetoond dat er rond 4800 jaar geleden migraties over grote afstanden voordeden in Europa. Deze migranten waren vooral veehoeders uit het Pontisch-Steppegebied in het huidige Oekraïne, Rusland en Kazachstan. Deze mensen hadden een andere genetische opmaak dan de boeren die al in Midden en West-Europa woonden (zoals het Trechterbekervolk). De huidige Europeanen hebben nog steeds voor een groot deel hun DNA-roots bij deze groep migranten. Momenteel hebben de mensen uit West, Noord en Oost-Europa hun DNA-afkomst voor het grootste deel aan deze nieuwkomers te danken en in mindere mate van steentijdboeren als het Trechterbekervolk.
Toch moeten we niet denken dat deze migraties gepaard gingen met het “verdrijven” van groepen mensen als het Trechterbekervolk, zoals beweerd werd door de eerdergenoemde Gordon Childe. Sporen van geweld uit deze tijd zijn er bijna niet en van de weinige bewijzen van geweld kan nooit worden achterhaald wie de daders waren. De “strijdbijlen” die dit volk als oorlogswapen zou hebben gebruikt werden honderden jaren daarvoor ook al tijdens de Trechterbekercultuur gebruikt en het gebruik van hunebedden ging ook na de Trechterbekerperiode nog lang door. Daarnaast is het aantal DNA-onderzoeken op skeletmateriaal uit deze tijd beperkt tot tientallen individuen. Het is dus niet zeker of deze omslag in DNA door migraties overal hetzelfde was. Het laat enkel zien dat er op verschillende plekken migratie was.
Om deze reden is er bij de opmaak en uitleg van de infopanelen voor gekozen om de reden van deze cultuurovergang uit te leggen aan de hand van een combinatie van migratie en integratie. Dit klinkt heel modern vanwege de huidige actualiteit maar het is niet iets nieuws. Als een groep mensen uit een bepaalde cultuur in een nieuw gebied neerstrijkt leidt dit altijd tot interactie en uitwisseling met de mensen die al in dit gebied woonden.
Om dit verhaal goed te vertellen is eerst veel literatuuronderzoek gedaan. Hierbij zijn rapporten van de desbetreffende DNA-onderzoeken, proefschriften over materiële cultuur en grafrituelen en andere wetenschappelijke publicaties gelezen. Ook zijn er interviews afgenomen met specialisten uit het archeologisch werkveld en lezingen bijgewoond.
Om tot een mooie opmaak en duidelijk verhaal te komen is samengewerkt met Alie Goeree en Riemke Scharff.
